Hububat fiyatlarında zam dalgası. Un sanayi, makarna ve bakliyat sektöründe baş gösteren buğday sıkıntısı yüzde 40`a varan fiyat artışları yaşanmasına neden oldu. Bazı makarna firmaları üretimine ara vermek zorunda kalırken, mevcut firmalar talebe yetişmekte zorlanıyor. Buğdayın kilosu 250 bin lirayı bulurken, ekmeklik buğday sıkıntısı nedeniyle un sanayicileri ithalata izin verilmesini talep etti. Devalüasyonla birlikte yaz aylarında hububat ve bakliyatta önemli oranda ihracat gerçekleştirilmesinin de sıkıntıyı arttırdığı öne sürülürken Hükümetin sanayicilerden gelen ithalatı serbest bırakın önerisine sıcak bakmadığı ve iç piyasaya başvurun dediği öğrenildi. Eylül 2000`de 164 bin lira olan buğday fiyatlarının şu an 250 bin lira seviyesinde olduğu ve bir miktar daha yükselebileceği ileri sürüldü. Makarna fiyatları kilogramda 785 bin liraya yükselirken, toptan pirinç 1,5 milyon, sıvı yağ 1,5 milyon ve salça fiyatları da 1 milyon 450 bin liraya yükseldi. Yaklaşan ramazan ayının yanı sıra savaş olasılığının da temel gıda maddelerine olan talebi arttırdığı ifade edildi.
Yeterince mal alamıyoruz Konu ile ilgili görüşünü aldığımız İzmir Ticaret Odası Meclis Üyesi Yalçın Erdoğan, piyasadan yeterince ürün alamadıklarını söyledi. 11 Eylül tarihinde ABD`ye yapılan terörist saldırının ardından oluşan savaş beklentisinin gıda maddelerine olan talebi arttırdığını ifade eden Erdoğan, `Şu an elimde parası ödenmiş 80-100 ton makarna siparişi var. Makarna firmaları talebi karşılamakta yetersiz kalıyor` diye konuştu. 13 Eylül tarihinde toptan fiyatı 540 bin lira olan makarnanın 1 Ekim tarihli fiyatının 785 bin lira olarak açıklandığını kaydeden Erdoğan, fiyatlardaki yükselişin buğday başta olmak üzere girdi fiyatlarındaki yükselişten kaynaklandığını vurguladı. Fiyat yükselişinin ayçiçek yağı ve margarinde de yaşandığını ifade eden İzmir Ticaret Odası Meclis Üyesi Nevzat Sevmiş ise yaklaşan Ramazan ayının fiyatların yükselmesinde etkili olduğunu savundu. Sevmiş, `Ramazan öncesi hem tüketici, hem tüccar mal talep ediyor. Ayrıca sonbahar sezonu başladı. Sezon girişinde bu fiyat yükselmeleri normal` dedi. Burdur` da faaliyet gösteren bir makarna fabrikasının distribütörü olduğunu belirten Sevmiş, `Makarnada piyasa peşine döndü. Sektörde genelde 45 gün vadeli çalışılırdı, piyasanın aşırı dolarize olması, petrol, enerji ve buğdayda yaşanan fiyat artışları firmaları peşin satışa yönlendirdi` diye konuştu.
İzmir Ticaret Odası Meclis Üyesi olan ve İzmir Yenişehir Gıda Çarşısı` nda toptan gıda pazarlaması yapan Ahmet Hikmet Tünay ise tüm temel tüketim maddelerinde yüzde 40- 50` lere varan fiyat artışı yaşanacağına dikkat çekti. Tünay, `950 bin liradan satılan salçanın 1 Ekimden itibaren 1 milyon 450 bin liraya yükseldi. Bu toptan satış fiyatı` diye konuştu. Tünay gıda toptancılarının yüzde 2- 4 arası kar marjıyla çalıştığını belirterek,`Bir diğer önemli sorun ise İzmir, İstanbul, Ankara gibi büyük kentlerde tüketimin yüzde 75` i zincir marketlerden karşılanıyor. Piyasadaki bu gelişmeler toptancı esnafını da zor durumda bırakabilir` dedi.
Fiyat artışları normal İzmir Ticaret Borsası Başkanı Hasan Özmen ise buğday, pirinç, mercimek, nohut ve fasulye gibi temel gıda ürünlerinde hasat dönemi olduğunu belirterek, `Hasat zamanı bu fiyat oynamaları normal. Bunun yanı sıra dahilde işleme izin belgesi kapsamında yapılan ithalat kaldırıldı. Gümrüklerden mal girişi yok. Devalüasyon, petrol başta olmak üzere enerji fiyatı zamları ve ABD` ye yapılan terörist saldırı biraraya gelince fiyat artışları kaçınılmaz oldu` dedi. Özmen, doların aşırı yükselmesi nedeniyle bakliyat ve hububat ürünlerinde ithalatın cazibesini yitirdiğini kaydeden Özmen şöyle devam etti, `Dışarıdan mal getirmek ise eskiye göre daha maliyetli. ABD` ye yapılan terörist saldırının ardından navlun ücretleri bir anda arttı. Savaş durumu nedeniyle malın gittiği yerler risk bölgesi olarak ilan edildi o bölgelere mal sevkiyatı da durdu. Denizcilik İşletmelerinden aldığım bilgiye göre Türkiye risk bölgesinden çıkarılmış ancak yarın savaş Ortadoğu` ya sıçrarsa ne olur bilemeyiz` diye konuştu. Özmen fiyat hareketlerinin bir süre daha devam edebileceğini Afganistan` daki durumun netleşmesiyle fiyatların tabii hale gelebileceğini kaydetti.
Buğday ithaline izin verilsin Türkiye Un Sanayicileri Derneği Başkanı Nuri Dedeoğlu ise sıkıntının ekmeklik buğday temininde yaşandığını belirterek ithalata izin verilmesini istedi. Makarnalık buğday temininde bir sıkıntı olmadığını kaydeden Dedeoğlu, un fabrikalarının zor günler yaşadığını belirterek, `Piyasada kaliteli buğday bulmak zor. Bu nedenle ithal izni verilmeli. Yüzde 45 olarak açıklanan gümrük vergileri fiyatların düşmesine izin vermez. Hükümet kaliteli buğdayda yaşanan sıkıntıyı görmeli ve ithalatı serbest bırakmalı` dedi.
Piyasa peşine döndü İzmir Ticaret Odası Meclis Üyesi Cemali Kırmızıoğlu da 2000 Eylül ayında 164 bin lira olan buğdayın fiyatının şu an 250 bin lira düzeyinde olduğunu belirterek şunları söyledi: `TMO` nun fiyatları da aynı. Ancak makarnalık buğdayda değil, unluk buğdayda sorun var. Arz kıtlığı yaşanıyor.` Piyasadaki gelişmeleri gören bazı un fabrikalarının üreticiden peşin alıma yöneldiğini ve bunun fiyatları yükselttiğini ifade eden Kırmızıoğlu, `Buğdayı olan üretici, tüccar fiyatlar daha da yükselecek diye elindeki buğdayı satmıyor` diye konuştu. Kırmızıoğlu uncuların ithalat izni istemesi karşısında Hükümet`in iç piyasaya yönelin mesajı verdiğini belirterek şöyle devam etti: `Hükümet bu talep karşısında içerde üreticinin elindeki buğdayı ve TMO`nun kaynaklarını kullanın mesajını veriyor.` Makarna sanayicilerinin sektörde yaşanan rekabet nedeniyle fiyatlarına gerçek maliyeti yansıtamadığını öne süren Kırmızıoğlu, `Bu da arz sorunu doğruyor. Uncular peşin satışa dolayısıyla alıma dönebiliyorlar. Ancak makarna sektöründe yüzde 50 üretim zincir marketlerde satılıyor. Zincir mağazaların uyguladığı vade ve ödeme şekli makarna sanayicilerine peşin satış imkanı tanımıyor. Makarna fiyatlarında yükselme ise tamamen hammadde ve temel girdi fiyatlarındaki artıştan kaynaklanıyor` dedi.