İnternet şirketleri deyim yerindeyse kara bir yılı geride bıraktı. Teknolojinin kalbi Nasdaq inanılmaz bir seyir izleyerek 5 binlerden 2 binli seviyelere kadar geriledi. Son üç yıl içinde eski ekonominin kalbi NYSE (New York Stock Exchange) ile aralarındaki yüzdesel karşılaştırmaya bakıldığında, durumun vehameti daha iyi ortaya çıkıyor. Nasdaq endeksi, 1997 başında başlattığı çıkışla NYSE ile aralarındaki farkı oldukça artırmıştı. Ancak son bir yıldır Nasdaq ve özellikle çıkışta önemli etkileri olan “.com” şirketleri hakkında “balon” iddialarında bulunuluyordu. Beklenen oldu ve 2000 “.com”lar için yıkım yılı oldu. Birçoğu halka arz fiyatının altına indi veya büyük oranda değer kaybetti. Peki bu gelişmelerin nedeni neydi? Türkiye’ye etkileri ne olacak? Yeni yeni palazlanan internet şirketlerimizi neler bekliyor? Yapılan değerlendirmelere göre, internet şirketlerinde yaşanan büyük düşüşün temel nedeni, bunların değerlendirmesi yapılırken izlenen kıstasların değişmesi. Porttakal.com. portalı altında onlarca ‘.com’a sahip olan TEB İletişim’in Genel Müdürü Can Hasan Çolakoğlu, bu durumu şöyle açıklıyor: “Geçen yıl başında halka açılan ‘.com’ şirketleri ziyaretçi sayılarına veya kullanıcı sayılarına göre değerlendiriliyordu. Aynı telekom operatörlerinin abone sayılarına göre değerlendirilmesi gibi. Ancak bunun gerçekçi bir değerlendirme olmadığı anlaşıldı. Gerçeğe dönüş oldu. Artık eski ekonominin değerlendirme kıstaslarına dönüldü. Yani artık sitelerin değeri, gelir ve kar gibi beklenti ve durumlarına gire değerlendiriliyor. Yani kar eden bir işletme olabildiğiniz sürece var olabileceksiniz.”
Merkezi ABD’de olan mezun.com’un ortaklarından Aktuğ Birinci, ABD’de internet konusunda bir Hollywood senaryosuna benzer gelişmelerin yaşandığını belirtiyor. “Artık pembe senaryoların dünyasından gerçeklere dönüldü” diyor. Birinci ve ekliyor: “Bu girişimlerden birçoğu, ileride çok para kazanma hedefiyle, şimdiden kullanıcıları kendisine bağlamayı hedefliyordu. İyi bir fikri bağlamayı hedefliyordu. İyi bir fikri olan, piyasada belli bir değere erişebiliyordu. Hatta ABD’de bizim bulunduğumuz bölgede, sitenin iki sayfalık çıkışıyla 2 milyon
dolar risk sermayesi alanlar bile oldu. Piyasa değerlerindeki aşırı yükselişlerin temelinde de bu gibi nedenler vardı.”
Turkticaret.net Genel Müdürü Murat Yanıklar ise birkaç yıldır yaşanılan gelişmelerin ekonominin temel kuralları açısından mantık dışı olduğunu belirtiyor. Piyasaya her giren “.com” şirketinin aşırı değer kazandığını belirten Yanıklar, “Ancak son bir yıl içinde yaşanılan gelişmelerden bütün ‘.com’ şirketleri etkilendi. Örneğin AOL’un, Amazon’un satışları artmasına rağmen piyasa değerleri düşmeye devam ediyor” diyor.
“Bizde daha şişmedi”
Peki ABD’Deki bu gelişmeler Türkiye’deki internet şirketlerini nasıl etkileyecek? Bu gelişmelerin Türkiye’deki süreci de etkileyeceğini belirten Can Hasan Çolakoğlu, “Şirketler internet servis sağlayıcılığı işinden kar edilemeyeceğini fark ettiler. Bu durum Türkiye’deki büyük oyuncuları biraz hayal kırıklığını uğrattı” diyor. Çolakoğlu’na göre yabancı yatırımcılar da artık kar edebileceğinizi kanıtlamazsanız para vermiyorlar. Bu yıl Türkiye pazarına girmesi beklenen yabancı internet şirketleri, artık karlılık kıstasına önem verecekler. Türkiye’de küçük girişimler ise uzun vadede ayaklarını yorganlarına göre uzatarak başarılı olabilecekler. Ayrıca Türkiye’de internet girişimlerini finanse edebilecek risk sermayesi gibi finansal kaynaklar yeterince yok. Bu nedenle Çolakoğlu, Türkiye’deki internet girişimlerinin, büyük grupların desteğinde ve ayrı bir operasyon olarak başarılı olabileceklerini düşünüyor.
Aktuğ Birinci ise Türkiye’nin bu genel dalgadan çok etkilenmediğini belirterek, şu yorumu yapıyor: “Zaten Türkiye’de ABD’deki gibi bir patlama yaşanmadı. Girişimlerin sayıları çok fazla değil. Piyasada ağırlıklı olarak internet servis sağlaycılar bulunuyor. Onların da birçoğu büyük grupların girişimleri. Bu nedenle belli bir dereceye kadar finanse edilebiliyorlar.”
En olumsuz sonuç ise artık eskisine göre daha zor risk sermayedarı veya yatırımcı bulunacak olması. “Ciddi iş planları olmayanların işi oldukça zor olacak” diyor Birinci, “Eski ekonominin şirket kuralları yeni ekonomi için de geçerli olmaya başladı. İnternet girişimlerini artık daha ciddi iş planlarıyla hayata geçirmek gerekiyor.”
Yani internet girişimcileri artık özellikle iş planları konusunda çok daa ciddi hareket etmek zorundalar. Ancak Murat Yanıklar’ın da belirttiği gibi, “Değerleme kıstasları değişmiş olabilir. Ama internette yine en büyük değer iyi bir fikir.”