Sosyal Güvenlik Reformu adında yapılan düzenlemeler kapsamında, 1 Ekim 2008’de yürürlüğe konan yasa ile kadınlarımıza tanınan önemli haklardan biri de “doğum borçlanması” hakkıdır. Doğum borçlanması ile; doğum sonrasında çocuğuna bakmak için çalışmadığından sosyal güvenlikten mahrum kalan kadın sigortalının, mahrum kaldığı sosyal güvenlik hakkının telafi edilmesi amaçlanmıştır.
hurriyet.com.tr'nin haberine göre; ilk uygulamaya konduğu tarih itibariyle sadece sigortalı çalışan kadınlara tanınan ve iki çocukla sınırlı kalan doğum borçlanması hakkının, daha sonra kapsamı genişletildi. Sadece sigortalı kadınlara tanınmasının nedeni memur kadınların çocuğuna bakmak için aldıkları ücretsiz izin sürelerini borçlanma haklarının olması, Bağ-Kur’luların ise doğum sonrasında zaten ara vermeden prim ödeme haklarının olmasıydı. Yine de Torba Yasa ile (6552 sayılı K.) Bağ-Kur ve Emekli Sandığı mensupları da kapsama dahil edildi ve borçlanılacak doğum sayısı da ikiden üçe çıkartıldı. Ancak her doğum borçlanılamıyor. Doğum borçlanmasından yararlanmanın bazı şartları var.
DOĞUM BAŞLANGIÇTAN SONRA OLACAK
Doğum borçlanmasından, sigorta başlangıç tarihinden sonraki doğumlar, çocuğun yaşaması şartıyla yararlanıyor. Sigorta başlangıç tarihinden önceki doğumlar, doğum borçlanmasından yararlanamıyor. Başlangıçtan önceki doğumların da borçlanmadan yararlanması için toplumda büyük bir istek var. Belki önümüzdeki dönemde yasal bir düzenleme yapılarak sigorta başlangıç tarihinden önceki doğumlar da borçlanmadan yararlanabilir.
Doğum tarihinden sonraki iki yıl içinde sigortalı çalışılmayan yani prim ödenmeyen günler borçlanılabiliyor. Bu nedenle doğum borçlanması yapabilmek için doğum tarihinden sonraki iki yıl içinde prim ödenmeyen boş gün olması lazım. Örneğin; sigortalı çalışan Ayşe Hanım, 1 Mayıs 2012’de doğum yapıp, çocuğuna bakmak için doğum sonrası üç sene sigortalı çalışmamışsa, Ayşe Hanım doğum tarihinden sonraki çalışmadığı iki yılı borçlanarak 720 gün kazanabilir. Fakat doğum sonrasındaki iki yılda prim ödenmişse, bu takdirde doğum borçlanması yapılamıyor. Örneğin; eczacı Ayşe Hanım’ın 1 Kasım 2013’de doğum yaptığını ve doğum sonrası da Bağ-Kur primlerini ödediğini varsayarsak, Ayşe Hanım doğum tarihinden sonraki iki yıl içinde prim ödenmeyen boş günü olmadığından, doğum borçlanması yapamayacak.
EN FAZLA ÜÇ DOĞUM
En fazla üç doğum borçlanılabiliyor. Şartları taşıyan bir doğumunu borçlanan kadın 720 gün, iki doğumunu borçlanan kadın toplam 1440 gün, üç doğumunu borçlanan kadın toplam 2160 gün sigortalılık süresi (prim günü) kazanıyor. Doğum borçlanmasıyla bedava gün kazanılamıyor. Bir bedeli var. Borçlanma bedeli asgari ücretteki artışa bağlı olarak artıyor. Doğum borçlanması talebinde bulanan kadın sigortalı, prim hesabına esas günlük kazancın alt sınırı (günlük asgari ücret olan 42.45 lira) ile üst sınırı (günlük asgari ücretin 6.5 katı olan 275.93 lira) arasında bir kazanç tutarı belirliyor. Ve belirlediği günlük kazanç tutarı üstünden yüzde 32 oranında borçlanma bedeli hesaplanıyor. Bugün için bir günlük borçlanma bedeli olarak; prime esas kazancın alt sınırı üstünden 13.58, üst sınır üstünden 88,30 lira ödenmesi gerekmektedir. Borçlanma bedelinin tebliğ tarihinden itibaren bir ay içinde ödenmesi gerekiyor. Doğum borçlanmasının neredeyse tamamına yakın kısmı prime esas kazancın alt sınırı (asgari ücret) üstünden yapılıyor. Borçlanmayı şu formülle okurlar kendileri de hesaplayabilirler.
Borçlanma Bedeli = Belirlenen Günlük Kazanç x yüzde 32 x Borçlanılacak Gün Sayısı
Örneğin; Ayşe Hanım’ın bir doğumu için 720 gün asgari ücret üstünden borçlanma talebinde bulunduğunu varsayarsak, bugünkü verilere göre günlük 13,58 lira borçlanma bedeli hesabıyla, 9.777,60 lira borçlanma bedeli ödenmesi gerekiyor.
Yılsonuna kadar borçlanma talebinde bulunup, asgari ücret üstünden borçlanma talep edilmesi halinde;
- Bir doğum için (720 gün için) 9.777,60 lira,
- İki doğum için (1440 gün için) 19.555,20 lira,
- Üç doğum için (2160 gün için) 29.332,80 lira ödenmesi gerekiyor.
Borçlanma bedeli nasıl artacak?
Yeni yılda asgari ücret net 1.300 liraya çıkartılacak. Bu durumda aylık asgari ücretin brüt tutarı 1.645,80 TL liraya yükselecek. Bu, prim hesabına esas aylık alt sınırın 1.645,80 liraya, üst sınırın da 10.697,70 liraya yükseleceği anlamına geliyor. Doğum borçlanma bedeli asgari ücret artışına bağlı olarak arttığından, asgari ücretteki artış aynı oranda doğum borçlanması bedelini de artıracak.
Asgari ücret artışı 1 Ocak 2016’dan itibaren bir günlük en az borçlanma bedeli olan 13.58 lirayı, 17.56 liraya, bir günlük en fazla borçlanma bedeli olan 88.30 lirayı da 114.11 liraya yükseltecek. 1 Ocak 2016 tarihinden itibaren en düşük borçlanma bedeli üstünden;
- Bir doğum için (720 gün için) 12.643,20 lira,
- İki doğum için (1440 gün için) 25.286,40 lira,
- Üç doğum için (2160 gün için) 37.929,60 lira ödenmesi gerekecek.
Doğum borçlanması yapacak kadınların elini çabuk tutmaların da yarar var. Çünkü Aralık 2015 ayı içinde borçlanma talebinde bulunmayıp bir gün sonra yani 1 Ocak 2016’da borçlanma talebinde bulunanlar yüzde 30 oranında fazla para ödeyecekler.