KASIM ayı indirimlerinde sona gelindi. Batı’nın Noel tatilinden önceki son cuma gününe verilen isim olarak kabul ettiği ‘black friday’ (muhteşem cuma) indirimleri ise dün AVM’lerde başladı. Hem e-ticaret platformları hem de mağazalar kasım indirimleri kapsamında yüzde 50’ye varan indirimlere girdi. Bu indirimlerden yararlanmak isteyenler, AVM’lere ve e-ticaret platformlarına yöneldiler.
e-ticaret platformları kasım indirimlerini 2 Aralık tarihine kadar uzattı. Pazaryerleri bu dönemde indirimin üzerine birçok kategoride geçerli indirim kodu da dağıttı. İndirim kodlarının tutarları ise ortalama 300 TL oldu. Sektör temsilcileri, kasım ayında e-ticarette yaklaşık 500 milyar liralık hacim bekliyorlar.
‘SÜRPRİZ OLMADI’
Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) Başkanı Sinan Öncel, ‘muhteşem cuma’ haftasıyla ilgili Hürriyet’e yaptığı değerlendirmede, “11 Kasım ve ‘muhteşem cuma’ya denk düşen 28 Kasım, internetten en çok alışveriş yapılan iki gün olarak öne çıkıyor” dedi. Öncel, şöyle devam etti: “2024 yılı verilerine göre ekim ayına kıyasla kasımda kartlı alışveriş giyim ve ayakkabıda yüzde 44, kozmetikte yüzde 25, yemekte yüzde 23.5 arttı. Merkez Bankası verilerine baktığımızda giyim ve ayakkabıda ciroların kasımın ilk yarısında az da olsa arttığını görüyoruz. Bu canlılığın ‘muhteşem cuma’ya da yansıyacağını ve internetten alışverişte yılın en yüksek cirolarından birini elde edeceğimizi söyleyebiliriz. Hatta internetten alışverişte ciro rekorunun sürpriz olmayacağını değerlendiriyoruz.”
BÜTÇE ZORUNLU İHTİYAÇLARDA
Markalı perakende için 2025 dinamiklerinin daha farklı geliştiğini belirten Öncel, “Alım gücü daralan yerli müşteri bütçesini gıda, kira ve eğitim gibi zorunlu giderlere ayırıyor. Özellikle hazır giyim ve ayakkabıda satışları ancak yüksek indirimlerle canlandırabiliyoruz. Markalar depolarındaki ürünü yüksek indirimlerle elden çıkararak nakit kaynak yaratmaya ve banka kredilerinden kurtulmaya çalışıyor. Erken başlayan indirim kampanyalarının etkisiyle adet satışları ve cirolarda ekim ayında önemli bir artış gerçekleşti. Yani alışverişte önceki yıllarda kasımda gözlemlediğimiz canlılık bu yıl daha ekimde başladı” dedi.
TÜRK dizileri sadece ihracattan büyük gelir sağlamıyor, ülkenin tanıtımı için de önemli rol üstleniyor. Öyle ki turizm sektörü tanıtım için dizilere yöneldi. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı (TGA) ile dünya genelinde gerçekleştirdiği tanıtım kampanyalarına Türk dizilerini de ekledi. Diziler yurtdışında Türkiye’yi temsil ederken, içerde de turizme katkı sağlıyor. 2000’lerin başında Asmalı Konak dizisiyle başlayan bu ilgi, şimdilerde Kanal D’nin Mardin’de çekilen dizisi Uzak Şehir ile devam ediyor. Turizmciler, Uzak Şehir dizisiyle birlikte Mardin’e talebin yüzde 100 arttığını ve yıl sonuna kadar 2 milyona yakın turist ağırlanacağını söyledi. Dizilerin kültür turizmine yüzde 30’un üzerinde bir katkısı olduğunu belirten turizmciler, özellikle ekranda görülen mekânları yerli turistin tur programına mutlaka dahil ettiğinin altını çizdiler.
10 KİŞİNİN 7’Sİ MARDİN DİYOR
Konuyu Hürriyet’e değerlendiren TÜRSAB Kültür Turizmi İhtisas Başkanı İlham Seyyale, “Mardin, Uzak Şehir dizisi sayesinde aşırı talep aldı. Her 10 kişinin 7’si Mardin diyor. Yerli turistin istediği bütün turlar Mardin’i de kapsıyor. Uzak Şehir dizisi vasıtasıyla televizyon izleyicisinin yüzde 60’ı Mardin diyor” ifadelerini kullandı. Seyyale, “Diziler konusunda Asmalı Konak milat olmuştu. Sonrasında Kapadokya bölgesinde birçok dizi yapıldı ama hâlâ insanlar Asmalı Konak derler. Kapadokya turizmi için Asmalı Konak neyse Mardin için de şu an Uzak Şehir dizisi aynı etkiye sahip. Eskiden Sıla dizisiyle Midyat ve çevresi ismini duyurmuştu. Ama şu anda Uzak Şehir’in inanılmaz bir etkisi var. Herkes Mardin’i görmek istiyor” diye konuştu.
FİYATLAR DA YÜZDE 50 ARTTI
“Mardin’in turizmi yüzde 100 arttı” diyen Seyyale, dolulukların artmasıyla kentte konaklama fiyatlarının da yüzde 50 civarında yükseldiğine dikkat çekti. Seyyale, şu bilgileri verdi:
“Eski Mardin çevresine önceden otobüsler belli bir noktaya kadar girebiliyordu. Şimdi otobüslerin girişi engellendi. Yürüyerek gidip gelmeniz gerekiyor. Havanın da sıcak olduğu bir dönemi düşündüğünüzde bu zor bir durum. Kalabalık öyle bir noktada ki akşamları yaklaşık yarım saatte yürünen birinci caddeyi arabayla bir saatte zor geçiyorsunuz. Çünkü çevre ilçelerdeki gençler, müzik açarak geziyorlar. Valiliğe bunun yanlış olduğunu söyledik. İnsanlar gezecek ama turisti engellemiş oluyorlar. Birtakım önlemler alınmalı.”
‘FİNANSMAN olmazsa oteller ayakta kalamaz’ diyen ve yeni yatırımlar için finansmana ihtiyaç duyan turizmcilere, İş Bankası’ndan destek geldi.
Antalya’da düzenlenen Turizm Kongresi öncesi gazetecilerle bir araya gelen İş Bankası Genel Müdür Yardımcısı Sezgin Yılmaz ve Akdeniz Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (AKTOB) Başkanı Kaan Kavaloğlu, turizmde ihtiyaç duyulan finansmana dikkat çekti. İki yıl önce, yine AKTOB Kongresi’nde turizm sektörüne 1 milyar dolar ilave kaynak ayırdıklarını anımsatan Yılmaz, “1 milyar dolarlık kaynak bu yılın ağustos ayında bitti. Durmadık, kredi kullandırmaya devam ediyoruz. Sözümüzü tuttuğumuz için mutluyuz” dedi. Ayrıca, iki yıllık süreçte 865 milyon dolarlık kredinin vadesi geldiği için kapandığı bilgisini de veren Yılmaz, “Biz yine de taahhüdümüzün üzerine çıkarak kredi vermeye devam ettik. Şu anda tahsis hattımızda bekleyen 770 milyon dolar daha elimizde teklif var. Yani kapanan kredileri de dahil edersek rakam şu anda 2 milyar doları geçti” diye konuştu.
‘100 TL’LİK KREDİNİN 23 LİRASI BİZİM’
Kullandırılan kredilerdeki pazar paylarına yönelik de bilgi veren Yılmaz, “Nakli kredilerde özel bankalar arasında, 2023’de AKTOB’da taahhütte bulunduğumuz dönemde pazar payımız yüzde 18.37 imiş. Yani 100 liralık kredinin 18.37 lirası bizimmiş. Şimdi bu oran yüzde 23.13’e çıkmış. Yani yüzde 4.76’lık bir kazanım olmuş. 60’ı aşkın bankanın olduğu bir ortamda bu pazar payı kazanımını sağlamak müthiş zordur. Normalde 0.25’ler, 0.10’lar konuşulur. Bizim bu dönemde yüzde 4.76’lık bir pazar payı kazanımımız var. Özel bankalar arasında birinci sıradayız. Kamu dahil baktığımızda ise yüzde 9.38 olan payımız yüzde 11.88’e çıkmış” dedi. Gelecek yıla ilişkin de konuşan Yılmaz, “2026 yıl sonuna kadar turizm sektöründe 2.38 milyar dolarlık bir yatırım var. Bunun da yaklaşık 800 milyon doları Antalya’da yapılacak. Biz, Antalya’da bunların tamamını finanse etmeye hazırız” değerlendirmesinde bulundu.
‘KAYNAK KIT ÖNCELİK BELLİ’
Turizmin öncelikli hedeflerinden biri olduğunu vurgulayan Yılmaz, “Ekonomiye, istihdama, sürdürülebilirliğe katkısı olan hangi sektör var ise buna bakıp, seçici olmak lazım. Çünkü kaynağımız kıt. Biz de özellikle savunma sanayiine, üretim yapanlara, özellikle ihracat yapan OSB’deki firmalarımıza ve tabii ki turizme öncelik veriyoruz. Eldeki kaynağı ülke ekonomisine katkı olacak yerlere ayırıyoruz” ifadelerine yer verdi.
Kaan Kavaloğlu - Sezgin Yılmaz
‘MARATONU HIZLI KOŞTUK’
AKDENİZ Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (AKTOB) tarafından düzenlenen Uluslararası Resort Turizm Kongresi 15’inci kez kapılarını açtı. Kongrenin açılış törenine Kültür ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy’un otellere yaptığı çağrı damga vurdu.
İklim değişikliğine dikkat çeken Ersoy, mevsimlerin kayması nedeniyle havaların 15 Haziran’a kadar soğuk olduğunu anımsattı ve “Erken rezervasyonu erkenden bitirmeyelim” çağrısı yaptı.
‘HEPİMİZ ELİMİZİ TAŞIN ALTINA KOYALIM’
“Ya oturup izleyeceğiz ya da her zaman olduğu gibi destekler vereceğiz” diyen Bakan Ersoy, şunları söyledi: “Biz de bakanlık olarak Ulaştırma Bakanlığı ile yoğun görüşme içerisindeyiz. Özellikle bu sene itibarıyla bitmiş olan kış sübvansiyonları vardı, bu uygulamayı yeniden başlattık. Vergi indirimi uygulamasını nisan ve mayıs aylarını kapsayacak şekilde uzattık. İç hat uçaklarında nisan ve mayıs aylarında yüzde10’luk hizmet indirimine gittik. Uçaklar da bunun sonucu olarak nisan-mayıs için bilet fiyatlarını yüzde 5 aşağı çekti. Ancak bütün kesimler olarak elimizi taşın altına koymalıyız. Otelciler olarak bizim de nisan ve mayısta erken rezervasyon kampanyalarını erkenden kapatmamamız gerekiyor. Özel bayram dönemleri hariç erken rezervasyonları oteller dolana kadar devam ettirmeliyiz.”
Körfez ülkelerinin turizm yatırımlarının arttığını ve daha fazla oyuna girdiklerini belirten Ersoy, “Otelcilerden ricamız, önümüzdeki senelerde erken rezervasyon kampanyalarından fayda sağlamak istiyorsak nisan ve mayıs aylarında erken rezervasyon indirimlerini devam ettirmeleri” dedi.
TÜM ZAMANLARIN REKORU
2025 değerlendirmesi yapan Ersoy, şunları söyledi: “Türkiye’de her şeye rağmen bu yılın dokuz ayında 50 milyon ziyaretçiyi ağırladık. Gecelik yabancı turist harcamamız yüzde 9’luk artışla 116 dolara çıktı. Turizm gelirimiz de yüzde 5.7 artarak 50 milyar dolar seviyesini geride bıraktı. Bu gelir tüm zamanların ilk üç çeyrek rekoru oldu.”
KAPADOKYA DA MICHELIN REHBERİ’NDE
ULAŞTIRMA ve Altyapı Bakanlığı’nın verilerine göre 2025’nin 10 aylık döneminde Türkiye limanlarına gelen kruvaziyer gemi sayısı bin 278’e çıktı. Bu gemilerle gelen yolcu sayısı ise 2.2 milyonu geçti. Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu kruvaziyer turizminde rekora doğru gidildiğini belirterek, “Sadece 10 ayda, 2025 yılı için belirlediğimiz 2 milyon yolcu hedefini aştık” dedi. Uraloğlu, Türkiye limanlarına 10 ayda gelen kruvaziyer gemi sayısının, geçen yıla kıyasla yüzde 14.9 arttığına dikkat çekerek, turist sayısındaki ivmenin ekimde de devam ettiğini vurguladı. Uraloğlu’nun verdiği bilgilere göre ekim ayında limanlara uğrayan kruvaziyer gemi sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 4.1 artışla 203’e yükseldi. Yolcu sayısı ise yüzde 5.1 artarak 310 bin 872 oldu.
Hürriyet’e değerlendirme yapan sektör temsilcileri, iç pazarda yüzde 100’lük talep artışı olduğunu, Türkiye’ye gelen turist ve gemi sayısının da yükselen ivme yakaladığını belirttiler. Turizmciler, Türkiye’ye gelen kruvaziyer yolcularının günlük ortalama 200 dolarlık harcama yaptığına da dikkat çektiler.
‘30 BİN TÜRK MİSAFİR HEDEFLİYORUZ’
Cenevre merkezli kruvaziyer şirketi MSC Cruises, kış rotasına Türkiye’yi de alan firmalardan biri. Kış sezonunda Türkiye hareketli toplam 20 sefer düzenleyeceğini açıklayan şirket, önceki gün Galataport limanına yanaşan MSC Lirica gemisinde gazetecilerle toplantı yaptı. MSC Cruises Türkiye Müdürü Işın Hekimoğlu, Türk yolcuların öncelikli hedefleri olduğunu söyledi ve “Türk misafirlerimiz için Türkçe konuşan çalışanlarımız var. Menülerimiz Türkçe, kendilerini evlerinde hissedecekleri ortamı sunmaya çalışıyoruz” dedi.
Toplam 23 gemileri olduğunu ve 2025’te toplam 5 milyon yolcuyu ağırladıklarını söyleyen Hekimoğlu, “Türk yolcularımızın sayısı da her geçen gün artıyor. Bu sene 15-17 bin arası Türk yolcuyu misafir edeğiz. Önümüzdeki iki yıl içinde 25-30 bin Türk misafirimizi Türkiye hareketli gemilerimizde ağırlamayı hedefliyoruz” diye konuştu.
YÜZDE 82’Sİ TEKRAR GELİYOR
Cruise seyahati yapan yolcuların yüzde 82’sinin tekrar cruise yolculuğu planladığını belirten Hekimoğlu, “Yeter ki bir kere denesinler. Bir kere deneyimledikten sonra kruvaziyer yolculuğundan ayrılamayacaklarını düşünüyorum. Geçtiğimiz yılın verilerine baktığımızda; bir yıl içinde iki kez veya daha fazla cruise seyahati yapanların oranı yüzde 25, bir önceki yolculuğuna göre daha uzun rota seçenlerin oranı ise yüzde 49” diye konuştu.
2019’dan bu yana yerli ve yabancı binlerce gezgini Anadolu’nun kalbinden geçirerek ağırlayan Turistik Doğu Ekspresi’nin 2025-2026 kış sezonu seferleri 22 Aralık’ta başlayacak. 1 Mart 2026 tarihine kadar devam edecek bu deneyim için bilet satışları 27 Ekim Pazartesi günü başladı. Ankara-Kars hattında pazartesi, çarşamba ve cuma; Kars-Ankara yönünde ise çarşamba, cuma ve pazar günleri olmak üzere toplam 60 sefer yapılacak.
YER BULMAKTA ZORLANDIK
Bu sezon Turistik Doğu Ekspresi bilet fiyatlarını inceledik. Fiyatlar önceki sezona göre yüzde 15 ila 17 arasında artmış durumda. Biletler bireysel olarak alınabildiği gibi tur şirketleri üzerinden de temin edilebiliyor. Bireysel biletlerin fiyatları düşük yoğunluklu dönem olan 22 Aralık-16 Ocak arasında Ankara-Kars yönünde 14 bin lira, Kars-Ankara yönünde 12 bin lira olarak belirlendi. 16 Ocak-1 Mart arasında ise Ankara-Kars yönünde bilet fiyatları 17 bin lira, Kars-Ankara yönünde 15 bin lira oldu.
Turizmciler, bu fantastik tren yolculuğuna bu yıl da talebin yüksek olduğunu söylediler. “Gitmek isteyen çok turist var” diyen turizmciler, ancak fiyatların yüksek olmasının talebi etkilediğine de vurgu yaptılar. Devlet Demiryolları’nın (TCDD) sitesinden bilet almak istediğimizde seferlerin dolu olduğunu gördük. Sektör temsilcilerini seyahat acentalarının biletleri kapatmış olabileceğini söyledi.
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Kültür Turizmi İhtisas Başkanı İlham Seyyale hattın bu yılki durumunu Hürriyet’e değerlendirdi.
GEÇEN SENE 11 BİN KİŞİ KULLANDI
Fiyatların geçen seneye oranla yükseldiğini bunun da talebi etkilediğini söyleyen Seyyale, “Gitmek isteyen çok yerli turist var. Ancak tren biletleri çok yükseldi. İlk zamanlarda yer bulunamıyordu. Şimdi kontenjan açılıyor, satış yapılıyor sonra tekrardan kontenjan açılıyor. Geçen sene yaklaşık 11 bin kişi Turistik Doğu Ekspresi’ni kullanmıştı” dedi. Büyük acentaların geçtiğimiz senelerde çok daha fazla yer kapattığını ancak bu yıl tedbirli davrandıklarını belirten Seyyale, “Acentalar biletleri önceden alıyor ancak ilk zamanlardaki kadar rağbet görmüyor. Çünkü acentalardan önceden para isteniyor. Özellikle küçük ölçekli acentalar da satıp satamayacağı belli olmadığından kabin parasını önceden vermek istemiyor” ifadelerini kullandı.
BİLET BULMAK ZOR
CEP telefonları ve sigarada uygulanan ÖTV matrahları değişti. Telefon vergilerinde yapılan değişikliğe ilişkin karar Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Yeni düzenleme ile ÖTV oranlarında değişiklik olmazken ÖTV matrahında artışa gidildi. Buna göre ÖTV matrahı 4 bin 500 lira ve altı olan cihazlar için yüzde 25, matrahı 4 bin 500-9 bin lira olan cihazlar için yüzde 40, diğerleri için ise yüzde 50 vergi uygulanacak. Bir önceki düzenlemede ise bu oranlar ÖTV matrahı bin 500 TL ve altındakiler için yüzde 25, ÖTV matrahı bin 500 TL’yi aşıp 3 bin TL’yi aşmayanlar için yüzde 40, ÖTV matrahı 3 bin TL’nin üzerindekiler için yüzde 50 seviyesindeydi.
ÇARPAN ETKİSİ DÜŞÜRÜLDÜ
Sigaradaki değişikliğin ise bu üründe vergi artışlarının enflasyonu daha az etkilemesi amacıyla yapıldığı belirtildi. Resmi Gazete’de dün yayımlanan kararla sigara üzerinden alınan Özel Tüketim Vergisi (ÖTV) nispi vergi oranı yüzde 50’den yüzde 45’e düşürüldü. Maktu vergi artırıldı. Böylece vergi artışlarında çarpan etkisi 3.8’den 3.2’ye çekilmiş oldu. Cep telefonları için ÖTV oranlarına esas matrahlar yeniden belirlendi. Resmi Gazete’deki kararla nispi vergi oranı yüzde 50’den 45’e indirilirken, maktu vergi 12.15 liradan 16 liraya çıkarıldı. Kararla vergi artışları olması halinde çarpan etkisi düşürülmüş oldu. Sigara üzerinden alınan vergilerde artış yapılması halinde değişiklikten önce çarpan etkisi 3.8’di. Bu değişiklikle çarpan etkisi 3.2’ye indirildi.
İŞTE FİYATI DÜŞECEK TELEFONLAR
Vergiler dahil fiyatı 7 bin 560 TL ile 16 bin 200 TL arasındaki telefonların ÖTV oranı yüzde 50’den yüzde 40’a düşecek. Bu değişiklik ile fiyatlar 500 ila 1.000 TL arasında düşecek. İşte fiyatı düşecek o modeller:
Hiking A45, Reeder S19 Max Pro S, General Mobile Era 30, Omix X5 128 GB, Casper VIA M40, Realme C61, Nubia Music, Tecno Spark GO2, Vivo Y04, Infinix Hot 30i, Poco M7 Pro, Xiaomi Redmi Note 13 Pro, Xiaomi Redmi Note 12 Pro, Oppo A5 Pro, Samsung Galaxy A25, Samsung Galaxy A17.
YENİ FİYATLARA ÖRNEKLER
Geçen yıla göre yolcu sayısında yüzde 8’lik artış kaydeden şirketin doluluk oranı ise yüzde 85’i geçti. 2025 yaz sezonu verileri ve 2026 hedeflerini anlatmak üzere Antalya’da basın toplantısı düzenleyen SunExpress CEO’su Max Kownatzki, sözlerine “Türk turizmini desteklemeye devam edeceğiz” diyerek başladı.
2025’i başarılı geçirdiklerini ancak otel fiyatlarındaki orantısız artışın havayolu şirketlerini negatif etkilediğini belirten Kowtanzki’ye göre 2026’da bu yılki gibi orantısız artışlar olmayacak. Kownatzki, “Eğer Türkiye, paranın karşılığını veren bir ülke olmasaydı bunun etkilerini daha fazla hissederdik. Ocak ve şubatta fiyat artışlarının yüksek olduğunu söyledik. Ancak ilk tepkiler ‘biraz bekleyelim’ şeklindeydi. Mayıs ve haziranda ise otelciler fiyat artışlarının farkına vardılar. Otellerin fiyat artışları enflasyonun üzerine çıkmamalı. Önümüzdeki yıl bu yaz kadar orantısız artış görmeyeceğiz gibi duruyor” dedi.
10 MİLYON EURO’LUK GECİKME GİDERİ
Kownatzki’nin dikkat çektiği bir başka konu da sektörde ödenen gecikme tazminatları oldu. Türkiye yolcu hakları ve tazminat kurallarının AB’ye benzer şekilde oluşturulduğunu ifade eden Kownatzki, “10 uçağımızın 2’sinde gecikme olur. Gecikmelerin yüzde 80’i üçüncü kişilerden kaynaklanıyor. Bunları da tazmin etmek durumundayız. Bundan çok memnun değiliz. Bu konuda bir reform bekliyoruz. Her yıl bu nedenle bütçe kapandıktan sonra 10 milyon Euro’luk ek bir gider oluşuyor” diye konuştu.
YENİ HANGAR YATIRIMI
Kownatzki’nin verdigi bilgilere göre SunExpress’in 132 adet Boeing uçak siparişi var ve bunların 87’si kesin sipariş durumunda. Kownatzki, Antalya Havalimanı’nda inşası planlanan hangar yatırımıyla ilgili de konuştu:
“Üç yıl içinde işletmeye açacağız. Bu bizim açımızdan bağımsızlık demek, büyüme demek. Bu Antalya’nın da büyümesi anlamına geliyor. ilk aşamada 500 kişi işe alınacak. Toplamda 1.000 kşi istihdam edeceğiz.”
