HEM küresel olumsuzlukların yaşandığı hem de yurtiçinde rekabette zorlukların öne çıktığı turizm sektöründe, yukarı yönlü hareketlilik devam ediyor.
Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın verilerine göre, geçen ay Türkiye’yi ziyaret eden yabancı sayısı geçen yılın aynı ayına göre yüzde 2 artışla 6 milyon 965 bin 343 kişiye çıktı. Bakanlıktan yapılan açıklamaya göre, yaz sezonunun en yoğun ayında elde edilen bu rakam, Türkiye’nin turizmdeki istikrarını pekiştirdi. Yılın ilk 8 aylık döneminde ise Türkiye’yi toplamda 40 milyon 470 bin 270 kişi ziyaret etti. Bu sayının 35 milyon 481 bin 223’ü yabancı ziyaretçilerden, 4 milyon 989 bin 47’si ise yurtdışında ikamet eden vatandaşlardan oluştu.
RUSYA İLK SIRADA
Ağustosta Türkiye’ye en çok ziyaretçi gönderen ülkeler sıralamasında ise Rusya Federasyonu 990 bin 709 kişiyle ilk sırada yer aldı. Rusya’yı, 989 bin 839 ziyaretçiyle Almanya ve 638 bin 937 ziyaretçiyle İngiltere takip etti. İngiltere’nin ardından ise İran ve Polonya geldi. Yılın ilk sekiz aylık döneminde de tablo benzer şekilde gerçekleşti. 4 milyon 554 bin 395 ziyaretçiyle Rusya Federasyonu, Türkiye’ye en çok misafir gönderen ülke oldu. Onu 4 milyon 400 bin 592 ziyaretçiyle Almanya, 3 milyon 2 bin 928 ziyaretçiyle İngiltere izledi. İngiltere’nin ardından ise İran ve Bulgaristan geldi.
Yılın ilk 8 ayında turizmi olumsuz etkileyen nedenlere bakıldığında hem yurtiçi hem de yurtdışı kaynaklı pek çok etken öne çıkıyor.
DOLULUKLARDA SON ÇEYREK BEREKETİ
Hatırlatmak gerekirse; yılın ilk çeyreğinde geçen seneye oranla ziyaretçi sayısında yüzde 2.5 düşüş yaşanmıştı. Bunun nedeni ise ‘şubat ayının 28 gün çekmesi’ ve ‘Ramazan’ın mart ayına denk gelmesi’ olarak öne çıktı. Aynı zamanda Paskalya tatili bu sene nisan ayına kaydı. İkinci çeyrekte ise sektör, küresel zorluklar ve siyasi gelişmelerle karşılaştı. Önce 23 Nisan’daki İstanbul depremi, ardından 24 Nisan’da Hindistan-Pakistan çatışması gerçekleşti. Ayrıca, bu sene küresel iklim kayması sebebiyle Haziran’ın 15’ine kadar istenilen mevsim sıcaklıkları yaşanmadı. Bunlara ek olarak hem yerli hem yabancı turisti etkileyen en önemli unsur fiyat pahalılığı oldu. Doluluklar istenilen seviyede olmayınca temmuz ayında oteller indirime gitti ve sektör temsilcilerinin de dediğine göre, 15 Temmuz itibarıyla toparlanma başladı. Turizmciler, son çeyrekte ise doluluk oranlarının iyi olacağını ve iklimin uzamasıyla sezonun Kasım’ın 20’sine kadar uzayacağını belirtiyor.
TURİZMDE sonbahar bereketi yaşanıyor. Yüksek sezonda konaklama fiyatlarındaki artış nedeniyle, yerli turist tatilini son dakikaya bıraktı. Ancak temmuz ayından itibaren yapılan indirimlerle son dakika satışlarında hareketlenme yaşandı. Yaşanan hareketlilik eylül-ekim ve kasım aylarında da devam edecek. Turizmciler, yapılan indirimlerin tatile çıkmak için fırsat olduğunu ve sezonun kasımın 20’sine kadar devam edeceğini belirtti. Peki, eylül-ekim-kasımda konaklama fiyatları nasıl? Rezervasyon sitelerinden derlediğimiz bilgiye göre özellikle ekim ayında eylüle oranla bazı otellerin yüzde 50’dan fazla fiyat düşürdüğünü gördük. Özellikle her şey dahil otellerde ekim ayında dört gece beş gün iki kişi için fiyatlar ortalama 24 bin liradan başlıyor.
İNGİLİZ, RUS VE ALMANLAR BAŞTA
Akdeniz Turistik Otelciler ve İşletmeciler Birliği (AKTOB) Başkanı Kaan Kavaloğlu, eylül, ekim ve kasım aylarında iç pazara yönelik yüzde 30’a varan indirimler olduğunu ve küçük çocuklu ailelerle çiftlerin tatil zamanının başladığını belirtti. 18 Eylül itibarıyla Antalya’ya gelen turist sayısının 13 milyonu geçtiğini ifade eden Kavaloğlu, bu dönemde İngiliz, Rus ve Alman turistlerin yoğunlukla geldiğini söyledi. Yüksek sezona oranla eylülde fiyatların yüzde 30, kasımda ise yüzde 50 daha düşük olduğunu belirten Kavaloğlu, iklim değişikliğiyle birlikte sezonun kasımın üçüncü haftasına kadar uzayacağını da vurguladı.
DOLULUKLAR YÜZDE 90’I AŞTI
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) Başkan Başdanışmanı Hamit Kuk ise “Ocaktan itibaren temmuz ayının 15’ine kadar çok sıkıntılı geçti ancak temmuzun 15’inden sonra oteller fiyat indirmeye başlayınca ağustos-eylül-ekim iyi gidiyor. Yoğunluk kasım ayının 15-20’sine kadar sürecektir. Eylülden itibaren aile tatilleri bitiyor, orta ve üst yaş ya da çocuğu olmayan aileler tatile geliyor” dedi. Kuk, “Şu anda Antalya’da eylül ayındaki doluluklar yüzde 90’ın üzerinde. Ekimde de yüzde 80-90 doluluğu bulacaktır. Satışlar ‘son dakika’ şeklinde devam ediyor” değerlendirmesini yaptı.
BODRUM DA HAREKETLİ
TÜRSAB Bodrum Bölge Temsil Kurulu Başkanı Mustafa Demir de Bodrum’da fiyatların yüzde 30-40 düştüğünü ve bu sebeple eylül-ekim aylarının dolu olduğunu belirtti. Bodrum’da bu dönemde ağırlıklı olarak İngiltere ve Polonya pazarından turist geldiğini belirten Demir, “Dış pazarda düşüş yok. Fiyat ve kalite anlamında insanları mutlu eden tesislerin temmuz-ağustos-eylül-ekim dolulukları iyi. Eylülde para harcama kapasitesi yüksek olan, çocuklarının okullarına bağlı olmayan ailelerin tatil zamanı” dedi.
TÜRKİYE, deniz-kum-güneşin yanında kültürü ve gastronomisi ile de dünyanın en önde gelen turizm merkezleri arasında. Gastronomi turistinin normal turiste göre 6-8 kat daha fazla para harcadığını ve ülkeye tekrar gelme olasılıklarının da yüzde 80’in üstünde olduğunu belirten sektör temsilcileri, Türkiye’nin bu alanda fırsatlarla dolu olduğuna dikkat çektiler. Türkiye’nin turizm gelirleri içerisinde gastronominin yüzde 25 pay aldığına vurgu yapan temsilciler, potansiyelin bunun çok çok üzerinde olduğunu, stratejik adımlar atılması gerektiğini dile getirdiler.
GLOBAL PAZAR 1 TRİLYON DOLAR
TÜİK’in son açıkladığı 2025 yılı ikinci çeyrek turizm verilerine göre turizm geliri içerisinde yeme-içme harcamalarının payı yüzde 19.4 seviyesinde.
Turizm Restoran Yatırımcıları ve Gastronomi İşletmeleri Derneği (TURYİD) Başkanı Kaya Demirer’e göre, “Turizmin altın çocuğu” olan gastronominin ülke tanıtımında da önemli rolü var. Demirer, “Restoranları yurtdışına götürürken, beraberinde Türk ürünlerini, kültürünü de götürüyoruz, önemli bir tanıtım yapıyoruz” ifadelerini kullandı.
Global gastronomi turizminin 1.1 trilyon dolarlık hacme ulaştığını, yiyecek-içecek hizmetlerinin toplam büyüklüğünün ise 3 trilyon doları aştığını belirten Demirer, Türkiye gastronomi sektörünün ise yaklaşık 900 milyar TL’lik bir büyüklüğe ulaştığı bilgisini verdi. Bu alanda 2 milyon kişinin istihdam edildiğini vurgulayan Demirer’e göre yabancı oyuncuların pazarda olması da önemli bir faktör. TURYİD Başkanı, “Dünyada rekabet ettiğimiz büyük metropollerin gastronomi özelliği uluslararası markalara ev sahipliği yapmaları. Seyahat edenler de buna çok önem veriyor.
Otel tarafı destinasyon seçmede çok kısa vaktini alırken, asıl restoranlar cazibe unsuru haline geliyor. Dubai’de turizm gelirlerinin yüzde 70’i gastronomiden. Türkiye’de yüzde 20-25’teyiz. Daha gidecek çok yolumuz var” diye konuştu.
6-8 KAT DAHA FAZLA HARCIYORLAR
TÜRSAB Gastronomi Turizmi İhtisas Başkanı Erdal Çeri ise gastronomi turistinin normal turiste oranla minimum altı-sekiz kat daha fazla para harcadığını belirtti. Türkiye’nin gastronomi turizmi açısından daha yolun çok başında olduğunu belirten Çeri, gastronomi turizminde yol kat edilmesi durumunda Türkiye’nin toplam turizm gelirlerinin en az üç kat artabileceğini ifade etti. Çeri, “Gastronomi turizmiyle ilgili herkes bir çalışma yapıyor. Türk mutfağı haftası yapılıyor, gastronomi festivalleri yapılıyor ama gastronomi turistini getirecek olan seyahat acentaları bu çalışmalarda yok. Süreç ağırlıklı olarak şefler üzerinden ilerliyor” dedi. Çeri, “Deniz-kum-güneş için gelen turist bir dahaki sene başka bir bölgeye gitmeye evet diyor, kültür, gezi amaçlı gelenlerin yüzde 70’i tekrar ülkeye gelebilirim derken, gastronomi için gelen turistin yüzde 80’den fazlası ülkeye tekrar gelmek istiyor” değerlendirmesini yaptı.
Verilen bilgilere göre tesis yılda yaklaşık 87 bin ton atık suyu yeniden kazanıyor, üç adet ters ozmoz tesisiyle günde 850 ton deniz suyunu arıtıyor ve gıda atıklarını kompostlama yoluyla değerlendiriyor. Dört yıldır uygulanan sıfır atık sistemi kapsamında, her hafta ortalama 300 kilogram organik atık, sokak hayvanları için Bodrum Belediyesi’ne bağışlanıyor. Yenilenebilir kaynaklardan üretilen elektriğin boyutu ise 1 milyon kWh’i geçmiş durumda.
Bodrum’da sorularımızı yanıtlayan Hapimag Güney Ülkeleri Tatil Köyü Operasyon Müdürü Kerem Demirkol, sürdürülebilirliğin artık lüks olmaktan çıktığını ve bir zorunluluk haline geldiğini vurguladı. Demirkol, “Türkiye turizminde uzun vadeli başarıyı yakalamak; kalıcı ekonomik gelirlerin yanı sıra çevresel korunma, yerel katılım ve etik turizm anlayışını bütünleştirmekten geçiyor” dedi. Bu yıl gerçekleştirdikleri projeyi de anlatan Demirkol, “Deniz suyunu içilebilir hale getirdiğimiz noktalar kurduk. Şu anda denizden su içebiliyoruz. Mutfakta; çay, kahve, yemeklerde kullanılan bütün sular deniz suyundan geliyor. Dışardan su almıyoruz” diye konuştu.
‘KÖYLERE İK EKİBİ GÖNDERİYORUZ’
Sezonda doluluk oranları yüzde 85-90 bandında ilerleyen tesiste, oldukça kalabalık bir ekip çalışıyor. Sezonda 600’ün üzerinde istihdam sağlayan tesis, genç istihdama yönelik turizm okulları ve üniversitelerle işbirliği yapıyor. Demirkol, turizm sektörü personel sıkıntısı yaşarken, bu sorunu nasıl aştıklarını şöyle yanıtladı: “25 sene önce de eleman sorunu vardı. Sektörde istihdam konusunda belki de en zorlanmayanlardanız. Sebeplerinden biri, personelimizin konaklama ihtiyacını karşılamamız. 4 yıldızlı bir otel ölçeğinde 300 kişilik lojmanımız var. Ayrıca coğrafi olarak doğru bir noktadayız. Bodrum’un insan kaynakları havuzu olan Mumcular, Pınarlıbelen, Milas bölgelerine çok yakınız. Yerel istihdama destek olmak amacıyla köylere, insan kaynakları ekibimizi de her sene gönderiyoruz. Kışın bahçesinde çalışıyorlar, yazın otelde. Nitelikli personel sıkıntısı bazen olabiliyor. Ancak lojistik departmanlardaki temizlik, bulaşıkhane hizmetlerinde personel sıkıntısı yaşamıyoruz.”
KÜÇÜK ama sıradışı bir oyucak figürü, küresel ekonomide milyarlarca dolarlık bir pazar yarattı. İlk bakışta insanı irkiltecek kadar çirkin gelen Labubu figürleri, Türkiye’de de hızla yayılıyor. Çinli Pop Mart’ın ürettiği bu karakterlere yatırım yapanlar arttı. Oyuncağın şimdiden orjinal ve taklit ürün pazarı oluştu. Lisanslı ürünlerini üretmek için Çin ile masada olan firmalar var.
Ayrıca labubu konseptli partiler için hazırlıklarını yapan organizasyon
şirketleri de kendini duyurmaya başladı. Kısacası globalde milyar dolarlık ekonomi yaratan küçük canavar Türkiye’de de
büyük ekonomi oluşturmaya aday.
4 BİN 500 TL’YE SATAN VAR
Türkiye’de gençlerin ve çocukların ilgi odağı olan Labubu figürleri, özellikle sosyal medya üzerinden yürüyen koleksiyonculuk, “kutu açılımı” akımıyla dikkat çekiyor. Standart figürler İngiltere’de 20-40 dolar arasında satılırken, Türkiye’de döviz kuru ve gümrük maliyetleriyle fiyatlar 600 TL ila 2 bin TL arasında değişiyor.
Bir diğer yandan Labubu’nun Türkiye’de popülerleşmesi, yan ürünleri de beraberinde getirdi. Labubu baskılı telefon kılıfları, anahtarlıklar, tişörtler gençler arasında hızla yayılıyor. Ancak bu ürünlerin büyük kısmı şu anda lisanssız üretiliyor.
Labubu’nun üreticisi Pop Mart’ın, 2025’in ilk yarısına ait paylaştığı finansal sonuçlar karakterin yarattığı çılgınlığın geldiği noktayı daha da görünür hale getirdi. Şirketten yapılan açıklama göre Monsters serisi, Labubu’nun da dahil olduğu oyuncaklardan yılın ilk altı ayında yaklaşık 670 milyon dolarlık gelir elde etti. Bu rakamın yıl sonuna kadar 1 milyar doları aşması bekleniyor. Öte yandan hatırlanacağı üzere Türkiye’de ciddi bir kaçak pazarı oluşmuş durumda.
İKLİM değişikliği tatil tercihlerini de etkiler hale geldi. Aşırı ısınmaya bağlı orman yangınları yaz sezonunun yaşandığı Kuzey Yarımküre’de neredeyse her ülkede hayatı tehdit eder hale geldi. Türkiye’de de güney ve batı bölgelerde turizm beldelerindeki yangın görüntüleri tatil planı olanların rota değiştirmesine neden oldu. Vize problemini aşanlar Orta ve Kuzey Avrupa’da turları tercih ederken yurtiçinde ise görece daha serin olan Karadeniz turlarına yöneliyorlar.
KONAKLAMA SÜRELERİ AZALABİLİR
Boğaziçi Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmaya göre, Türkiye’nin Akdeniz, Ege ve Marmara kıyılarındaki iklim konforu 2026-2050 döneminde belirgin biçimde bozulacak. Araştırma yaz aylarında yaşanan aşırı sıcaklıklar ve artan nem oranı nedeniyle turistlerin fiziksel konforunun olumsuz etkileneceğini ve bunun da tatil deneyimini zorlaştıracağını ortaya koydu. Bu durum, ziyaretçi sayısında ve konaklama sürelerinde azalmaya neden olacak. Turizmciler de yaşanan olumsuz olaylar karşısında tatilcilerin her zaman alternatif rotaları tercih ettiğini belirtiyorlar.
İPTALLER OLDU
TÜRSAB Kültür Turizmi İhtisas Başkanı İlham Seyyale, son zamanlarda iklim değişikliğinin etkilerinin çok net görülmeye başlandığını söyledi. Seyyale, “Karadeniz’de orman yangını yok denecek kadar az. Bu durum tatilciyi rahatlatan bir hadise. İnsanlar tatile çıkmadan önce bölgenin yağış durumuna, ormanlık yapısına, yangınlara bakarak hareket ediyorlar ve ona göre rota oluşturuyorlar. Bu noktada Batı ve Orta Karadeniz öne çıkıyor” dedi.
Seyyale, halen devam eden orman yangınlarının etkilerini gördüklerini; sadece tatil için değil, orada çalışan insanların bile yangın olan bölgelere gitmek istemediklerini söyledi. Bölgede rezervasyon iptallerinin olduğunu belirten Seyyale, “Ağustos ayındaki satışlarda geçen yıla oranla yaklaşık yüzde 20 düşüş var” diye konuştu.
BATI VE ORTA KARADENİZ ÖNE ÇIKIYOR
KÜLTÜR ve Turizm Bakanı Mehmet Nuri Ersoy, Atatürk Kültür Merkezi’nde düzenlenen toplantıda 2025 yılının ilk altı ayına ilişkin turizm verilerini açıkladı. İlk altı ayda 26 milyon 389 bin turist sayısına ulaşıldığını açıklayan Bakan Ersoy, “2017’nin ilk altı ayında 14 milyon 674 bin ziyaretçi almıştık. Geçen yıl bu rakam 26 milyon 137 bine yükselmişti. Bu yıl ise yüzde 1 artışla 26 milyon 389 bine ulaştık” dedi.
Bakan Ersoy, turizm gelirlerinde ise ilk altı aylık verilerde rekor kırıldığını ifade etti. Ersoy, “2017’de ilk altı ayda 9.2 milyar dolar gelir elde etmiştik. Geçen yıl 24 milyar dolar civarındaydı. Bu yıl ise 25.8 milyar dolarlık rekor bir gelirle tamamladık. 2025’in ikinci çeyreğinde gelirler 16.3 milyar dolara çıktı, geçen yıl 15 milyar dolardı. Yıl sonu hedefimiz 64 milyar dolar, yüzde 4.7 gelir artışı bekliyoruz. İlk altı aya baktığımızda beklentilerimizin oldukça üzerinde. Burada kişi başı gecelik gelirin ciddi oranda artması, ortalama kalış sürelerinin beklentilerin üzerinde gerçekleşmesi total gelirde pozitif sonucu getirdi. Cumhuriyet tarihinin ilk altı aylık turizm gelirlerinde en yüksek gelir elde ettiğimiz dönem oldu. 64 milyar dolar yıl sonu hedefimize adım adım ilerliyoruz” diye konuştu.
‘İLK 6 AY ÇOK ZORLUYDU’
Ersoy, turizmde pazar ve ürün çeşitliliğinin ne kadar önemli olduğunun ilk altı aylık süreçte daha çok fark edildiğini vurguladı. “Çok zor bir altı aydı. Birçok küresel olumsuzluğun yaşandığı, çevremizdeki ateş çemberinin içinde yaşanan birçok olumsuzluk vardı. Buna rağmen, alınan önlemler sayesinde geçen seneyle kıyaslandığında rakamların pozitif yönde olduğunu görüyoruz” diyen Bakan Ersoy, ziyaretçi sayılarını etkileyen faktörleri de şöyle anlattı: “İlk etkileyen faktör 23 Nisan’daki İstanbul depremiydi. Hemen peşinden 24 Nisan’da Hindistan-Pakistan çatışması gerçekleşti ve sonrasında küresel iklim kaymasıyla karşılaştık. Küresel iklim kayması sebebiyle Haziran’ın 15’ine kadar istediğiniz mevsimsel ısılara erişemedik. Ancak eylül-ekim-kasım dönemlerinde mevsim normallerinin üzerinde seyredeceğini ve rezervasyonların bu aylarda yoğun olacağını öngörüyoruz. Küresel iklim kaymasıyla ilgili Ulaştırma Bakanlığı ile beraber bir çalışma başlattık, kalıcı bir önlem çalışması yapıyoruz. Son olarak İsrail-İran savaşı ve nükleer tesislerin hedef alınması gibi gelişmeler rezervasyon akışını olumsuz etkiledi.”
KİŞİ BAŞI GECELİK HARCAMA 121 DOLAR
ORTALAMA kalış sürelerinin beklenenden daha olumlu olduğunu belirten Ersoy, “Kişi başı gecelik gelirler arttıkça ortalama kalış süreleri de tüm dünyada olduğu gibi bizde de azalarak devam ediyor. Ancak yıl ortası beklentimizden daha olumlu gerçekleşiyor. İlk 6 ayda yüzde -0.9 değişimle 10 geceleme gerçekleşti. Yıl sonunda ortalamanın 10.4- 10.5 civarında olacağını öngörüyoruz” dedi.
Kişi başı gecelik harcamaların da beklentilerin üzerinde arttığını kaydeden Ersoy, “2017’de 80 dolar olan gecelik harcama, geçen yıl 109 dolara, bu yılın ilk 6 ayında 121 dolara yükseldi, yüzde 10 artış sağlandı. Yurtdışı yerleşik vatandaşlarda ise 57 dolardan 67 dolara, bu yıl da 70 dolara çıktı. Tüm ziyaretçiler bazında da 2017’de 73 dolardan geçen sene 98 dolara, bu sene ise 106 dolara yükseldi, bu da yüzde 8’lik bir artışa denk geliyor. Yıl sonunda beklentimiz yüzde 5 artıştı, ancak tahminimizin de üzerinde yüzde 8’lik artış yakaladık. Bu da toplam gelir hedefimize ne kadar yakın olduğumuzun göstergesi” ifadelerini kullandı.
BU sene mevsim normallerinin üzerinde devam eden sıcaklıklılar vantilatörden klimaya geçişi hızlandırdı. Geçtiğimiz yıllarda bir şekilde vantilatörler idare edenler temmuz ayı itibarıyla klimaya sarıldı. Klimalar satın alındı ancak bu kez de kuracak servis bulmak zor. Uzmanlar klima montajı için ortalama 10-15 gün süreler verildiğini belirtirken tüketiciler bazı bayilerin randevu verip gelmediğinden şikâyetçi.
Bu yıl klima fiyatları 25 bin-100 bin lira arasında değişiyor. Vantilatör fiyatları ise 800 liradan başlıyor 5 bin liraya kadar çıkıyor.
TAŞERONLAR DEVREDE
İklimlendirme Soğutma Klima İmalatçıları Derneği (İSKİD) Yönetim Kurulu Başkanı Tunç Korun, “Genellikle haziran–ağustos arasına yayılan satış dönemi bu yıl ağırlıklı olarak temmuz ayında birikti. Servis ekipleri çift vardiya ya da taşeron destekleriyle kapasiteyi artırmaya çalışıyor. Tüketicilere montaj veya servis taleplerine en kısa sürede hizmet vermek adına çalışma sürelerimizi yeniden düzenledik” dedi.
Fiyatların geçen yıla kıyasla yüzde 25-45 arasında arttığını da belirten Korun, “Türkiye’de ise 2024 yılında 2.5 milyon adedi iç satış, 800 bin adedi ihracat olmak üzere toplamda 3.3 milyon split klima satışı gerçekleşti. Bu rakamın 2.2 milyon adedi yurtiçinde üretildi, 1.1 milyon adedini ise ithalat yoluyla karşılandı. Türkiye ev tipi klima pazarı 2024 itibariyle 1 milyar dolar bir hacime sahip” bilgisini verdi.
‘TALEP TEMMUZDA TOPLANDI’
