Güncelleme Tarihi:
İSTANBUL Sanayi Odası’nın (İSO) 1968’den bu yana gerçekleştirdiği ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’ araştırmasının 2024 sonuçları dün açıklandı. İSO Başkanı Erdal Bahçıvan’ın aktardığına göre sonuçlar, sanayicilerin faaliyet koşullarının geçen yıl ağırlaştığını ortaya koydu. Ülkedeki sanayi devlerinin üretimden net satışlarındaki artış 2022’de yüzde 119, 2023’te yüzde 42.1 olarak kaydedilirken 2024’te yüzde 36.3’e geriledi. Reel olarak üç yıl üst üste gerileyen üretimden net satışlar 2024’te 8.7 trilyon lira oldu. İSO 500’ün faaliyet kârı da 2024’te yüzde 31.6’lık sert düşüşle 641 milyar TL’ye indi. Sanayicilerin geçen yıl da en temel sorunlarından biri, finansman giderleri oldu. 2024’te İSO 500’ün finansman giderlerinin yüzde 16 ile enflasyonun altında arttığını; sanayicilerin bu giderleri 2024’te daha başarılı yönettiğini söyleyen Bahçıvan, “Fakat sanayici esas faaliyetlerinden o kadar az kâr elde etti ki, kazandığı paranın neredeyse tamamını finansman gideri olarak kullandı” dedi. Ancak son dönemde genellikle piyasadaki ödemelerin aksadığını söyleyen sanayicilerden bu kez, Bahçıvan aracılığıyla farklı bir çıkış geldi. Bahçıvan’ın, İSO 500’ün finansman giderleri hakkında bilgi verdiği sırada “Dışarıdan destek ve teşvik bekleyeceğimize, şapkamızı önümüze koyarak dünyanın da kullandığı farklı enstrümanlara kapımızı açmalıyız” şeklindeki açıklaması dikkat çekti.
‘ÇUVALDIZI KENDİMİZE’
Nitelikli finansman konusunda yıllardır yaşadıkları sorunlara değinen Bahçıvan, “2024’te finansman giderleri yüzde 16 ile enflasyonun oldukça altında artarak 619 milyar TL’ye yükseldi. Buna karşılık, satışlardaki zayıf seyir ve yükselen maliyetlerin etkisiyle faaliyet kârı yüzde 31.6 düştü. Bunun sonucunda finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı belirgin bir artışla yüzde 56.9’dan yüzde 96.6’ya yükseldi” dedi. Bu oranın, 2014-2023 ortalaması olan yüzde 60.1’in üzerinde olduğuna dikkat çeken Bahçıvan, “Adeta kangren olmuş bir konuda; finansmana erişim, nitelikli finansman konularında sanayiciler olarak çuvaldızı kendimize de batırmalıyız. Çünkü bu oranın, 10 yıllık ortalamanın üzerinde olması karşısında şunu itiraf etmek durumundayız: Sanayiciler olarak yaptığımız işler arasında en hafife aldığımız konu, finans. Bütün dünyanın kullandığı finansal enstrümanlara mesafeliyiz. Risklerimizi minimize edecek araçları kullanmıyoruz. Bu konuda artık dışarıdan destek ve teşvik bekleyeceğimize, şapkamızı önümüze koyarak dünyanın da kullandığı farklı enstrümanlara kapımızı açmalıyız” ifadelerine yer verdi.
‘SANAYİCİ BANKA BAĞIMLISI’ VURGUSU
Bahçıvan, finansmanın yönetimi konusunda sanayicileri yönlendirip, farklı bakış açıları geliştirmeye çalıştıklarını da söyledi. ISO Başkanı, “İddia ediyorum, Türk şirketlerinin finansman sanatı konusunda kendilerini farklı şekillerde, proaktif çalışmalarla ve yeni nesil birtakım enstrümanlarla; uzun vadeli kredi kaynakları ve uzun vadeli tahviller gibi birçok farklı enstrümanlarla desteklenebilecek bir imkân havuzu var. Ne yazık ki, biz Türk sanayicisi olarak kendimizi sadece ve sadece banka kaynaklarıyla fonlama, bunun üzerinden bir kaynak akışı oluşturma noktasından öteye geçemiyoruz. Eleştirdiğimiz nokta bu. Bu kadar banka bağımlısı olunduğunda, bu kadar bankalara bağlı kalındığında kendimizi tablonun derinliği ile karşı karşıya buluyoruz” diye konuştu.
Öte yandan, sanayi devlerinin geçen yılki faaliyet koşullarını gösteren diğer önemli noktalar, madde madde şu şekilde:
ÜRETİMDE DÜŞÜK TEKNOLOJİ UYARISI
İSO 500’de 2024’te yaratılan katma değer içerisinde en yüksek pay, yüzde 34.6 ile düşük teknoloji yoğunluklu sektörlere ait oldu. Bu grubun payının geçen yıla göre 5.9 puan artması dikkat çekti. Aynı dönemde orta-düşük teknoloji yoğunluklu sanayilerin payı 2.5 puan düşüşle yüzde 31.4’e, orta-yüksek teknolojili sanayiler grubunun payı 3.6 puan düşüşle yüzde 26.7’ye geriledi. Yüksek teknoloji yoğunluklu grubun payı ise 0.3 puan gibi oldukça düşük bir artışla yüzde 7.4’e çıktı.
2024’te Ar-Ge harcamaları yüzde 98.4 artarak 60.7 milyar TL’ye yükseldi. Ancak Ar-Ge harcaması yapan kuruluş sayısı 265 ile aynı kaldı.
İSO 500 şirketleri üzerinde enflasyon düzeltmesinin etkisi 2024’te daha sınırlı kaldı. Aktif tarafında dönen varlıklar yüzde 31.7, duran varlıklar ise yüzde 43 büyüdü.
2024’te özkaynaklar yüzde 31.6, toplam borçlar yüzde 45.1 oranında arttı.
2024’te vergi öncesi dönem kâr/zarar büyüklüğüne göre zarar eden kuruluş sayısı, 96’dan 152’ye çıktı.
İSTİHDAMDA SINIRLI ARTIŞ
Geçen yıl İSO 500 istihdamı yüzde 2.6 artarak 825 bin kişiye yaklaştı. Aynı yılda tam istihkak olarak ödenen maaş ve ücretler de yüzde 90.9 artarak 813 milyar TL oldu.
2023’te 116 olan yabancı sermaye paylı kuruluş sayısı 2024’te 8 adet daha artarak 124’e çıktı.
2024’te üretimden satışlara göre en yüksek paya sahip olan sektör yüzde 20.7 ile ‘ana metaller ve makine imalatı sanayii’ oldu. Bu sektörün payı geçen yıla göre 1.8 puan azaldı. Yüzde 18.4 ile ikinci sırada yer alan ‘kimyasal ürünler, plastik ve kauçuk ürünleri’ sektörünün payı da geçen yılın 1.3 puan altında kaldı. Üçüncü sırada ise ‘kara, deniz taşıtları ve yan sanayii’ yer aldı.
İŞTE SANAYİNİN DEVLERİ
İSO 500 çalışmasında 2024’te üretimden satışlara göre en büyük kuruluş, 651.6 milyar TL ile yine TÜPRAŞ oldu. İkinci sırada 356 milyar TL ile ‘Ford Otomotiv Sanayi A.Ş.’ ve üçüncü sırada da 201.6 milyar lira ile ‘Star Rafineri A.Ş.’ yer aldı. Her iki kuruluşun da geçen seneki sıralarını korumuş olması dikkat çekti. Böylece, geçen yıla göre İSO 500’ün ilk üç sırası değişmedi. Buna karşılık, 2024’te İSO 500’ün ilk 10’unda yer alan şirketlerde 2023’e göre iki değişiklik oldu. Geçen yıl ilk 10’da yer almayan İskenderun Demir Çelik ve Hyundai Motor Türkiye Otomotiv ilk 10’a yükseldi.