Eşitlik sanatta da hayal olmasın
Güncelleme Tarihi:
Cinsiyet eşitliği tüm dünyada sanatın önemli sorunlarından biri. İstihdam konusunda sıkıntı yok ama iş pastadan pay almaya gelince kazın ayağı başka. Müzayede satışlarının yüzde 96’sının erkek sanatçılara ait olması önemli bir veri. İstanbul Modern ise ezberi bozmayı kafaya takmış. Bosch Türkiye’nin de desteğiyle yürütülen ‘Bir Hayalin İzinde’ projesiyle devlet okullarındaki yetenekli kız öğrenciler, sanat yolculuğunda ilk adımı atıyor.
NATIONAL Museum of Women in the Arts (NMWA) Direktörü Susan Fisher Sterling, Amerika’daki feminist sanat hareketinin en ateşli aktivistlerinden biri olarak nam saldı. “Sanatta da cinsiyet ayrımcılığı mı var” diyerek mücadelesine burun kıvıranlara yanıtı net: “Sanat dünyasındaki insanlar, eşitliğe olduğumuzdan daha hızlı ulaştığımızı düşünmek istiyor.”
Son 15 yılda bir ekonomi başlığı olarak giderek yükselen sanat piyasasının verileri de ünlü küratörü doğrular nitelikte. Avrupa ve Kuzey Amerika’daki galeriler tarafından temsil edilen yaşayan sanatçıların yalnızca yüzde 13.7’sini kadınlar oluşturuyor. Araştırmalara göre kadınların sanatı, 2022’deki toplam müzayede satışlarının yalnızca yüzde 9.3’ünü oluşturdu. Genel olarak, müzayedede satılan sanat eserlerinin yüzde 96’sı erkek sanatçılara ait. Kısacası sanatın hiç de eşitlikçi bir ortam sunmadığını gösteren istatistikleri çoğaltmak mümkün.
EZBER BOZANLAR
Susan Fisher Sterling gibi ülkesinde sanatta eşitlik hayalinin peşinden koşan sivil toplum kuruluşu, şirket, işinsanı, sanatçı var. 2016’da Kadın Sanatçılar Fonu’nu kuran İstanbul Modern, bunlardan biri. Fon’un amacı, Türkiye’de kadın sanatçıların üretimlerine destek olmak, çalışmalarının bilinirliğini artırmak, İstanbul Modern koleksiyonuna yeni yapıtlar kazandırarak kadın sanatçıların temsilini güçlendirmek olarak özetleniyor. İş dünyasının önde gelen kadın temsilcileri de fonu destekleyenler arasında. Onlarca kadın sanatçının yaratıcı üretimi bu sayede artıyor ve görünür oluyor.
‘BİR HAYALİN İZİNDE’
İstanbul Modern’in bu ezber bozan girişimi birçok şirketin sanatta eşitlik projelerine de ilham veriyor, işbirliği fırsatları yaratıyor. Geçtiğimiz günlerde bunlardan birinin hikâyesini dinledim. “Bir Hayalin İzinde” demişler programın adına. İstanbul Modern ve Bosch Ev Aletleri bir araya gelmiş. “Hadi sanat eğitiminde toplumsal cinsiyet eşitliğini destekleyelim” demişler. Aslında programın ikinci yılı. Yani etkisinin netleştiği dönem. Ne yapıyorlar? Devlet liselerinde sanata ilgi duyan kız öğrencilere ilham verecek bir eğitim sunuyorlar. Bu yıl İstanbul’un farklı ilçelerindeki devlet okullarından seçilen 50 lise öğrencisiyle program sürdürülüyor. İçerik İstanbul Modern Koleksiyonu’nda yer alan kadın sanatçılardan esinlenerek hazırlanmış. Seminer, atölye, branş dersleri ve çağdaş sanat tarihi eğitimlerinden oluşan bir program. Akademisyenler, sanatçılar, küratörler ve müze uzmanlarıyla birlikte yürütülüyor. Lise öğrencileri resimden heykele, müzikten video sanatına kadar beş branşta eğitim alıyorlar. Eğitimci kadrosunda kimler yok ki; Doç. Dr. Seda Yavuz, Burcu Perçin, Sibel Horada, Prof. Dr. Tuğçe Tuna, Asena Akan, Gül Ilgaz ve projenin aynı zamanda danışmanlığını yürüten Doç. Dr. Ebru Nalan Sülün.
Sülün ve programın diğer ortaklarıyla geçtiğimiz günlerde sohbet etme fırsatı buldum. İki yılda 90 kız öğrenci sanat tarihi, beden farkındalığı, müzik, heykel, resim, video ve sanat belgeselciliği gibi alanlarda uzmanlarla birebir çalışma imkânı bulmuş. Projenin halen İstanbul’daki liselerden öğrenci kabul ettiğini belirten Doç Dr. Ebru Nalan Sülün, sanatta eşitlik için kadın koleksiyonerlerin de artması gerektiği görüşünde. Sülün, “Kadın koleksiyonerlerin varlığının artması; her daim kadın sanatçıların alanının genişlemesine, sanat üretimlerinin desteklenme gücünün artmasına neden olmuştur. Bu nedenle; hem bilinçli koleksiyonerliğin gelişimi, hem de daha fazla kadın sanatçının koleksiyonlara dahil edilmesi sanat üretiminin ve sanat ortamının gelişiminin demokratikleşmesi adına da önemli” diyor.