ABD ve Rus heyetleri-nin AB’yi yok sayarak Riyad’da bir araya gelmesi, Ukrayna’da barış umutlarını artırırken ‘Batılı şirketler Rusya’ya döner mi’ sorusunu da gündeme getirdi.
Reuters’ta yer alan bir analize göre, yaptırımların dışında bırakılan perakende ve gıda üreticilerinin geri dönüşü, yaptırım kapsamındaki enerji ve finans sektörlerinin şirketlerine kıyasla daha muhtemel. New York Times’ta yer alan bir haberde de Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un ‘Ekonomik işbirliğinin geliştirilmesi için yapay engeller kaldırılmalı’ çıkışı, ‘ABD yaptırımlarının kaldırılmasına açık bir gönderme’ şeklinde yorumlandı. Rus parlamentosunun alt kanadı Duma’nın Mali Piyasalar Başkanı Anatoliy Aksakov da bu hafta yaptığı bir açıklamada Visa ve Mastercard’ın da yakın zamanda Rusya pazarına döneceğini düşündüğünü söylemişti. Bu gelişmelerin üzerine, yaptırımların gevşetilmesi durumunda Batılı şirketler için Rusya’ya dönüş kapısının açılabileceği yönünde bir beklenti oluştu.
AB’DEN YENİ YAPTIRIM
Bu hafta bir yandan Avrupa ve Kiev’in davet edilmediği Riyad görüşmesi gerçekleşirken; diğer yandan da AB ülkeleri Rusya’ya yeni yaptırımda anlaştı. AB Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Rusya-Ukrayna savaşının 24 Şubat’taki yıl dönümü nedeniyle hazırlanan 16’ncı yaptırım paketinde uzlaşıldığını açıkladı.
‘İKNA ETMEK ZAMAN ALIR’
CNN’de yer alan bir analize göre, AB’nin yeni yaptırımları sonrası Batılı şirketlerin geri dönmesi hayal. Rusya’dan çıkan şirketlerin çoğunun büyük indirimlerle satış yapmak zorunda kaldığı anımsatılan bazı analizlerde de ‘yatırımcıları tekrar ikna etmenin zaman alabileceği’ belirtiliyor.
RUSYA AMERİKALI ŞİRKETLERDEN UMUTLU
Rusya Doğrudan Yatırım Fonu Başkanı Kirill Dmitriev’e göre ise, ABD’li şirketler Rusya’ya dönebilir.
ABD’li büyük petrol şirketlerinin Rusya’da ‘çok başarılı işlere’ imza attığını söyleyen Dmitriev’in “Bir noktada geri döneceklerine inanıyoruz” şeklindeki açıklamaları dikkat çekti. ABD şirketlerinin Rusya’dan ayrıldıktan sonra 300 milyar dolar kaybettiğini aktaran Dmitriev, iki ülke arasındaki işbirliğinin, ortak yatırımların artık daha da olası hale geldiğini belirtti.
TÜRKLERDEN HIZLI GİRİŞ
Öte yandan, 2022’de Batılı firmaların Rusya’dan çekilmesiyle pazardaki boşluğu Türk şirketler doldurmaya başlamış; o dönem Rusya ve Türkiye arasındaki ticarette yaşanan artış da dikkat çekmişti.
Hatırlatmak gerekirse Türkiye, savaş nedeniyle Rusya’ya yaptırım kararı almamış ve Rusya’nın ‘dost olmayan ülkeler’ listesine girmemişti. Rusya’da mağaza yatırımını hızlandıran Türk şirketler de pazardaki boşluğu dolduran önemli aktörlerden biri olmuştu. Sadece FLO, küresel spor giyim şirketi Reebok’ın Rusya’daki 100’den fazla mağazasını satın almıştı. Türkiye’nin bir başka markası Karaca Home, 2023’te Moskova’daki Aviapark alışveriş merkezinde İsveçli H&M’in yerini kiralayarak Rusya’daki ilk mağazasını açmış; Club, NetWork, AC&Co, Loft ve Madame Coco Rusya’da faaliyete başlayan Türk markaları olmuştu. Birleşmiş Markalar Derneği (BMD) verilerine göre, 2022’de Rusya’da Türklere ait 42 markanın 775 mağazası bulunuyordu.
Bu sayının 2024 sonu itibarıyla hangi seviyeye ulaştığının henüz ölçümlenmediği; ancak 2022’ye kıyasla belirgin bir artış gösterdiği belirtiliyor.
Pandemi ve savaş döneminde bile işbirliklerinin arttığına vurgu yapan sektör temsilcileri, Hürriyet’e yaptıkları açıklamalarda, savaşın bitmesi halinde Rusya’yla ticaretin ivme kazanmasını bekliyor. Sadece hazır giyimdeki ihracat artışı beklentisi, yüzde 190’ı aşmış durumda.
YERLERİNİ RUS TAKLİTLERİ ALDI
Savaş sonrası Rusya’dan göçen popüler küresel markalardan bazılarının yerini ise Rus taklitleri almıştı. Örneğin, Starbucks. Yaklaşık 15 yıl faaliyet gösterdiği Rusya pazarından ayrılan Starbucks, Stars Coffee olarak yeniden açılmıştı. Ancak artık ABD’li bir kahve zinciri olarak hizmet vermiyordu. ABD’li kahve zincirinin Rusya’daki hisselerini ünlü rapçi Timative restoran işletmecisi Anton Pinsky aldı.
Benzer şekilde, Rusya’dan çekilme kararı alan ve restoranlarının tamamını satan McDonald’s markasına ait restoranlar da yaklaşık bir ay sonra yeni sahibi ve yeni adıyla Moskova’da yeniden açılmıştı. Vkusno & tochka (Lezzetli ve Hepsi Bu) adıyla açılan restoranın menü isimleri Rusça olsa da, geri kalan hemen her şey McDonald’s’la aynı.
BİNİN ÜZERİNDE ŞİRKET GÖÇMÜŞTÜ
Ukrayna’da başlattığı savaş nedeniyle dünyanın en çok yaptırım uygulanan ülkesi haline gelen Rusya’da ticari faaliyetlerini askıya alan veya sonlandıran küresel şirketlerin sayısı hızla artmıştı. Ukrayna’daki savaş 24 Şubat 2022’de başlamış; aynı yıl içerisinde enerjiden modaya, yiyecek-içecek sektöründen kozmetik, otomotiv ve teknolojiye kadar birçok şirket, Rusya’daki faaliyetlerinden çekileceğini açıklamıştı. Binin üzerinde Batılı şirket, varlıklarını satarak ya da devrederek Rusya pazarından çıkış yapmış; Danone ve Carlsberg gibi firmaların varlıklarına el konulmuş; bazı firmalar da varlık satışına zorlanmıştı.
AB Komisyonu’nun 2023 verilerine göre, Rusya’dan tamamen çıkan şirketlerin sayısı 535, faaliyetlerini geçici durduran veya askıya alan şirketlerin sayısı 504, sadece bazı iş kollarını sürdüren şirketlerin sayısı 156, ‘zaman satın alan’ şirketlerin sayısı 175 ve işlerine normal şekilde devam eden şirketlerin sayısı ise 216 olmuştu.