Çağlar boyunca tüm dünya tarafından kabul edilmiş bir değer saklama birimi olan altın, doğada az bulunması, üretiminin kısıtlı olması ve değerini her koşulda koruyabilmesi nedeniyle halen güvenli bir yatırım ve tasarruf aracı olma özelliğini sürdürmektedir.
Altın talebini belirleyen temel unsurlar, endüstriyel altın talebi, merkez bankalarının altın talebi, saklama ve yatırım amaçlı altın talebidir. Endüstriyel altın talebinin içinde yer alan kuyumculuk sektörü talebi, toplam altın talebi içinde en önemli payı oluşturmaktadır. Altın arzında ise belirleyici unsurlar altın maden üretimi, merkez bankalarından gelen altın satışları, hurda altın arzı ve vadeli satışlardır. Aşağıdaki tabloda 2013 yılının 2. çeyreğinden bu yana altın arz ve talebindeki değişimleri görüyoruz. 2014 ve 2015 yıllarının ilk yarılarında azalan maden üretiminin 3. çeyrekler ile birlikte ivme kazandığı önemli bir detay olarak karşımıza çıkmaktadır.
Hurda tarafına da bakıldığında, 2014 yılın ilk çeyreğindeki yükseliş sonrası arz tarafında bir yavaşlama olduğu ve belli bir aralıkta dengelendiği görülmektedir. Talep kısmında ise düzenli ve kademeli azalışlar olduğu göze çarpmaktadır. Özellikle son yıllarda aşağı yönlü eğilimin etkili olduğu altın fiyatlarında talepteki azalmanın en önemli etkiye sahip olduğu düşünülmektedir.
Üretilen altının kullanım alanları da son derece önemlidir. Diğer metallere göre pahalı olmasına rağmen paslanmaya olan direncinden ve yüksek iletkenliğinden dolayı elektronik aletlerin yapımında kullanılan altın, yüksek teknolojili savunma sistemleri ile havacılık ve uzay endüstrisinde de kullanılmaktadır.Ayrıca dişçilik sektöründe az da olsa kullanılsa da, son yıllarda altının yerine kullanılabilecek paladyum, titanyum, porselen gibi maddelerin tercih edilmesi ile bu sektördeki kullanımı giderek azalmıştır. Madeni paralarda ve külçelerin toplamı çeyreklik dilimden biraz daha fazla yer tutsa da, burada aslan payını %56 ile mücevherat imalatına ayırmak gerekiyor. Altın mücevherat talebi ekonomik büyüme, gelir düzeyi ve refah seviyesi ile doğrudan ilişkilidir. Ayrıca psikolojik ve sosyal faktörler, moda, zevkler ve tercihlerdeki değişiklikler de altın mücevherat talebini etkileyen faktörler arasında yer almaktadır. Aşağıdaki tabloda bu yılın ilk yarısı itibariyle üretilen altının Pazar içerisindeki kullanım oranlarını görüyoruz. Elbette pastadaki aslan payı mücevherat imalatına aittir.
Kaynak : GFMS, Thomson Reuters
Aşağıdaki tabloda ise altının farklı para birimleri karşısında 2014 yılı başından bu yana seyri görülmektedir. Bu yılın ilk yarısında TL bazında altın fiyatlarının geçtiğimiz yılın eş dönemine kıyasla %17’lik bir artış kaydettiğine vurgu yapmak gerekiyor. Ancak bu noktada belirtmek gerekiyor ki; TL bazındaki yükselişte kurun tarihi zirvelere çıkmasının etkisi oldukça fazladır.
Aşağıdaki tabloda ise 2014 yılının 2. çeyreğinden içinde bulunduğumuz 2015 yılın ilk yarısına kadar geçen dönemde birçok ülkede mücevherat talebinin azaldığını görüyoruz. Vietnam’daki %22’lik artışın yanında Japonya’daki mücevherat talebinin de %5’lik de olsa artış kaydettiği göze çarpmaktadır. Asya ülkelerinin genelinde ise talepte azalma olduğunu notlarımıza eklememiz gerekiyor. Bunun sonucunda da altın ons fiyatlarının 1076 seviyesine dek geri çekildiğini de notlarımıza eklememiz gerekiyor.
Dünya’nın en büyük altın madencisi şirketleri
Son olarak da dünyanın en fazla altın üretimi yapan şirketlerine değinelim.Küresel kaygıların zirve yaptığı bu dönemde üretim miktarları da son derece önemli. Binlerce insana istihdam sağlayan bu firmaların yaptıkları üretim miktarlarında görülebilecek azalma veya artışlar, altın fiyatlarını beklentilerin üzerinde etkilemektedir.
Yamana Gold Inc.
8,5 milyar dolar piyasa değerine sahip olan Yamana şirketi Kanada merkezlidir ve şirket üretimi yalnızca Latin Amerika’da gerçekleştirmektedir. Meksika, Brezilya, Şili ve Arjantin’de faaliyet göstermektedir.
2015 yılında firma 1,3 milyon ons altın, 9,6 milyon ons gümüş ve 120 milyon pound bakır üretimi ve dağıtımı hedeflenmektedir.
China National Gold Group
2003 başlarında kurulan şirket yılda 1,4 milyon ons altın üretimi gerçekleştiren şirket, Çin hükümetine aittir. Şirket maden araştırma ve planlama, kaynak gelişimi, üretimi ticareti, yapım tedarik mühendisliği ile gümüş-bakır-molibden işlerini yapmaktadır.
Dünya genelinde firma 1600’ün üzerinde franchise vermiştir. Ayrıca şirketin başlıca madenleri ise Tibet, Moğolistan ve Shandong eyaletinde bulunmaktadır.
Polyus Gold International
Rusya merkezli olan şirket 4 milyar dolarlık piyasa değerine sahiptir. Firma 65.8 milyon ons rezervleri ile dünya liderliğini elinde bulundurmaktadır. 1 yılda 1,65 milyon ons altın üretimi yapan şirketin tüm faaliyetleri Sibirya’da gerçekleştirilmektedir.
Goldfields Ltd.
Gold Fields of South Africa and Gencor firmaları 1998’de birleşerek Gold Fields Ltd. şirketi meydana gelmiştir. 48 milyon ons rezervlere sahip firma yılda ortalama 2.2 milyon ons üretim gerçekleştirmektedir. Ayrıca 620 milyon pound bakır rezervlerine de sahip firma Peru, Gana ve Avustralya ve Güney Afrika’da 8 adet maden e sahiptir.
Newcrest Mining
Lihir Gold Limited ile 2010 yılında başarılı bir birleşmeye imza atan şirketin piyasa değeri 8,5 milyar dolardır. Avustralya merkezli olan şirket, Sidney yakınlarında bulunan Cadia Vadisi’nden yıllık 500.000 ons altın üretmektedir. Şirketin 2013 yılında Papua Yeni Gine’nin uzak bir adasında olan Lihir madeninden 600.000 ons altın elde ettiği bilinmektedir.
Kinross Gold Corp.
Piyasa değeri 6,5 milyar dolar olan ve yılda 2,63 milyon ons altın üretimi yapan Kinross şirketinin ana merkezi Kanada’da bulunmaktadır. Bunun yanı sıra şirket, Gana, Brezilya, Rusya, Alaska, Nevada ve Şili’de madencilik operasyonları yapmaktadır. Şirketin Brezilya’da bir yılda ürettiği altın miktarının 450.000 ons’dan fazla olduğu bilinmektedir ve en büyük altın madenini oluşturmaktadır.
Goldcorp Inc.
Kanada merkezli bir diğer altın madenciliği şirketi olan Goldcorp şirketi dünya genelinde 18.000’den fazla kişiye istihdam sağlamaktadır. 1 yılda 2,67 milyon ons altın üretimi gerçekleştirmektedir. Şirketin piyasa değerinin ise 23 milyar dolar olduğu biliniyor. Şirket Nevada, Meksika, Guatemala, Şili ve Arjantin’de de faaliyet göstermektedir.
AngloGold Ashanti
7 milyar dolarlık piyasa değerine sahip olan şirket, 2014 yılında 4,1 milyon ons altın üretimi gerçekleştirmiştir ve 5.2 milyar $ gelir elde etmiştir. 9 ayrı ülkede 19 maden ile hizmet veren şirketin merkezi Güney Afrika Johannesburg’da bulunmaktadır. Bu şirket, Afrika’nın en büyük altın üreticisi olarak da bilinmektedir.
Newmont Mining Corp.
5 kıtada 7 ülkede çalışmaları devam eden firma 28.000’den fazla kişiye iş olanağı sağlamaktadır. Şirketin merkezi Kolorado’da bulunmaktadır. Ayrıca Avustralya, Yeni Zelanda, Endonezya, Gana, Peru, Surinam ve ABD’de hizmet veren firma bir yılda 5,1 milyon ons altın üretimi gerçekleştirirken, şirketin piyasa değeri ise 11,5 milyar dolardır.
Barrick Gold Corp.
Bir diğer altın madenciliği şirketi olarak Barrick şirketi, 1 yılda 7,16 milyon ons altın üretimi gerçekleştirmektedir. Firmanın altın madeni operasyonları Arjantin, Avustralya, kanada, Şili, Dominik Cumhuriyeti, Papua Yeni Gine, Peru, Suudi Arabistan, ABD ve Zambiya’da devam etmektedir.
20 milyar dolarlık piyasa değerine sahip olan altın madeni şirketi, Toronto merkezlidir ve açık ara farkla şirket dünyanın en büyük altın madencisi olarak tanınmaktadır. Şili, Peru, Arjantin, Nevada ve Avustralya’da büyük operasyonları bulunmaktadır. Şirketin Kanada’da ise yalnızca bir madeni bulunmaktadır. Şirketin amiral gemisi Nevada’da bulunan ve son derece verimli olan Cortez madenidir. Yılda 1 milyon onstan fazla altın çıkarılmaktadır.
Sonuç olarak, altın hem mücevher olarak hem de rezerv ve değişim aracı olarak yüzyıllardır kullanılmakta olup, kıymetli madenler içerisinde farklı bir yere sahiptir. 1980 ve 1990’lı yıllarda finansal piyasaların hızla gelişmesiyle yatırım cazibesi azalsa da, 2000’li yıllarda ise finansal piyasalarda yaşanan çalkantılar ve gözlenen belirsizlik ortamının da etkisiyle yatırımcıların tekrar ilgisini çekmeye başlamıştır. Altın kolay nakde çevrilmesi, getirisinin menkul kıymetlerin getirisi ile ters yönde hareket etmesi ve böylelikle portföyün volatilitesini azaltması nedeniyle ekonomik ve siyasi kriz dönemlerinde tercih edilen bir yatırım aracı olmaktadır. Kriz dönemlerinde güvenilir bir yatırım aracı olarak kabul gören altının ons fiyatı, 2011 yılında 1900’lü seviyelere yükselmiştir.
2013 yılına geldiğimizde, gelişmiş ülkelerde krizin etkilerinin kısmi olarak atlatılıp büyümenin ivme kazandığını hatırlıyoruz. Bunun sonucu olarak da altın fiyatlarında düşüşlerin etkili olduğuna şahit olmuştuk. Son dönemlerde ise, gerek FED’in 2006’dan bu yana ilk defa yapmayı planladığı faiz artırım hamlesi beklentileri, gerekse Çin’in piyasaları derinden sarsan hamleleri ile kıymetli metal fiyatlarında dalgalı bir seyir izliyoruz. Spekülasyona son derece açık olan altın fiyatlarında küresel büyüme endişelerinin ve siyasi gerilimlerin artması ile güvenli liman talebi ile eski günlerini yakalamaya çalıştığı da söylenebilir.