Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, bu hareketi "sırtımızdan bıçaklandık" şeklinde değerlendirince endeks, Türk Lirası ve ruble gelişen piyasalarda en fazla düşüş gösteren varlıklar oldu. Bir anda ortaya çıkan bu krizin etkileri beklenenden daha fazla sürecek gibi gözükmektedir.
1 - İKİ ÜLKE ARASINDAKİ TİCARİ İLİŞKİLER
Geçtiğimiz yılsonu itibariyle iki ülke arasındaki ticaret 31 milyar doları buldu. Rusya’nın getirdiği ekonomik yaptırımlar ile zedelenen ilişkilerin ekonomiye daha fazla zarar vermesi beklenebilir. Türkiye'ye yönelik bir dizi ekonomik yaptırım kararı alan Moskova, Türkiye'ye özel uçak seferlerinin durdurulması, tur firmalarından Türkiye'ye tatil paketi satmamalarının istenmesi, bazı Türk ithal ürünlerinin yasadışı yapılması, Türk firmaları ve vatandaşlarının ekonomik aktivitelerinin durdurulması veya azaltılmasını öngörmektedir.
Bunların sonucu olarak da ihracat, tarım ve turizm gelirleri ilk etapta en fazla etkilenecek kalemler gibi gözükmektedir. Ülkemiz ile Rusya Federasyonu arasındaki ticaret hacmi 2014 yılında 31,23 milyar dolar olarak gerçekleşmiş olup, Rusya Federasyonu, 2014 yılı itibariyle 5,94 milyar dolarlık ihracat ile en çok ihracat yaptığımız yedinci ülke, 25,29 milyar dolarlık ithalat ile en çok ithalat yaptığımız birinci ülke konumundadır. 2014 yılı itibariyle Almanya’nın ardından ticaret hacmimizin en fazla olduğu ikinci ülke konumunda olan Rusya Federasyonu, aynı zamanda 18 milyar dolarlık dış ticaret açığı ile Çin’in ardından en fazla dış ticaret açığı verdiğimiz ülke konumundadır.
2- OTOMOTİV
Geçtiğimiz yıla kıyasla yüzde 4 azalsa da, otomotiv endüstrisinin ihracattan aldığı pay Eylül ayında 1.8 milyar dolarla yüzde 18’e dayandı. Rusya’ya 2013 yılında 1 milyar 160 milyon dolarlık otomotiv ihracatının son dönemde 800 milyon dolara düştüğüne dikkat çekmek gerekiyor.
3- TURİZM
Türkiye'ye gelen turistlerin yaklaşık yüzde 12'si geçen yıl Rusya'dandı ve böylelikle Rusya Almanya'nın ardından Türkiye'ye ikinci en fazla turist gönderen ülke oldu. 2012 yılında 3.6 milyon, 2013 yılında 4.3 milyon, 2014 yılında 4.5 milyon, 2015 yılının Eylül ayına kadar da 3.3 milyon Rus turistin ülkemizi ziyaret ettiğini atlamamak gerekiyor.
4- BEYAZ ET
Rusya'ya yaptığımız önemli ihraç kalemlerinden biri olan beyaz ette geçtiğimiz yıl Rusya'ya 16 milyon dolarlık tavuk eti ihraç edildi. 2015 sonunda ise bu rakamın artması bekleniyordu.
5- GIDA
Rusya'ya yaklaşık 1 milyar dolarlık yaş meyve - sebze satan üreticiler için Rusya pazarı önemli bir konumda. Rusya yaş meyve sebze pazarında 1 milyar dolarla birinci ülke. Rusya açısından da en çok sebze meyve tedariği yaptığı ülke Türkiye. Ayda ortalama 3 bin tırın sefer yaptığı Rusya'da özellikle yaş meyve ve sebze başta olmak üzere birçok ürünün yurtdışına gitmesi önemli bir ayrıntı olarak karşımıza çıkmaktadır.
6- TEKSTİL
Birçok Türk markasının Rusya'da yatırımı bulunmaktadır. Ayrıca iki ülke arasında resmi kayıtlarda olmayan bir de bavul ticareti de söz konusu. 30'dan fazla Türk markasının Rusya'da 700'ün üzerinde mağazası bulunuyor. Rusya'daki mağazaların yüzde 75'ini ise hazır giyim markaları oluşturuyor.
7- GAYRİMENKUL
Rus vatandaşları da Türkiye'den gayrimenkul satın alan yabancılar arasında önemli bir yere sahip. 2015'in ilk 10 ayında ülke genelinde yabancılara 18 bin 428 ev satıldı. Rus vatandaşları 1750 adet ev ile Irak ve Suudilerden sonra üçüncü sırada yer aldı.
8- ENERJİ
Türkiye ile Rusya arasındaki ticaretin en önemli boyutunu enerji kalemi oluşturuyor. Türkiye, geçen yıl Rusya'dan ithal ettiği doğalgaz için Rus enerji şirketi Gazprom'a 10 milyar dolarlık bir ödeme yaptı. Rusya'nın doğalgazda Almanya'dan sonra en büyük ikinci müşterisi konumundaki Türkiye'nin, Gazprom'un toplam ihracatındaki payı yüzde 18'e yaklaşıyor. Avrupa'ya gönderdiği doğalgaz için Ukrayna'dan geçen boru hatlarına bağımlılıktan kurtulmak isteyen Rusya için Türk Akımı projesinin de ayrı bir önemi bulunuyor. Ayrıca Mersin'de başka bir Rus enerji şirketi Rosatom tarafından inşa edilen Akkuyu Nükleer Santrali'nin maliyetinin ise yaklaşık 20 milyar dolar olması bekleniyor.
9- MÜTEAHHİTLİK
Türkiye ile Rusya arasındaki ticari ilişkilerde müteahhitlik hizmetleri de önemli yer tutuyor. İlk kez 1980'li yıllarda girilen Rusya pazarında o yıllardan bu zamana kadar 1.900’ün üzerinde proje üstlenilirken, söz konusu projelerin toplam bedeli yaklaşık 61,3 milyar dolar olarak hesaplandı. Türk müteahhitlerinin 1972-2015 Haziran döneminde yurt dışında üstlendiği 8 bin 606 projenin toplam bedeli 311 milyar 861 milyon dolar seviyesine ulaşırken, müteahhitlik firmalarımızın yurtdışında üstlendikleri projelerin yaklaşık %18’i Rusya Federasyonu’nda üstlenilmiş olup, üstlenilen proje hacmi bakımından Rusya Federasyonu müteahhitlik firmalarımızın en fazla proje üstlendiği ülke konumundadır.
10- İHRACAT YAPILAN SEKTÖRLER
Tarım ve hayvancılık, Tekstil, Cam, Beyaz Eşya, Gıda ve İçecek, Otomotiv, Makine ve Teçhizat, Giyim Eşyası, Plastik ve Kauçuk sektörlerinde ihracat yapıyoruz.
11- İTHALAT YAPILAN SEKTÖRLER
Doğalgaz, Ham petrol, Ana metal, Tarım ve Hayvancılık, Atık ve Hurdalar, Kimyasal madde ithal ediyoruz.
12- ETKİLENECEK FİRMALAR
Rusya'daki katkısı açısından, son gelişmelerin ardından en fazla zarar görecek şirketler arasında Gazprom PJSC, Rosneft, Lukoil, Magnitogorsk Iron & Steel OJSC, Sberbank PJSC, Yandex NV, Anadolu Efes, Arçelik, Türk Hava Yolları, Anadolu Cam ve Enka İnşaat gösteriliyor. Öte yandan Türk şirketlerinin 2014 yılında Rusya genelindeki turizm, inşaat, gıda, beyaz eşya ve bankacılık ağırlıklı olmak üzere tüm sektörlerdeki yatırım tutarı 10 milyar doları aştığını da hatırlatmakta fayda var.
13- RUSYA EKONOMİSİ
Rusya Federasyonu, büyük bir ekonomik gücün temeli olan doğal kaynaklara ve insan gücüne sahip dünyadaki belli başlı ülkelerden biri konumundadır. Rusya’nın sahip olduğu zengin doğal kaynak rezervleri ülke için büyük bir şans olmakla beraber ülke ekonomisi açısından bazı sakıncaları da beraberinde getirmektedir.
2014 yılı Aralık ayı sonunda Ruble, Dolar karşısında % 42 değer kaybına uğramıştır. Rublenin değer kaybında uygulamaya konulan uluslararası yaptırımlar, yüksek politik risk algısı ve petrol fiyatlarındaki düşüş rol oynamıştır.
Rusya Federal İstatistik Bürosu Servisi'nin açıkladığı verilere göre, 2015 yılı ilk çeyreğinde yüzde 2,2 daralan Rus ekonomisi, 2. çeyrekte yüzde 4,6, 3. çeyrekte ise geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 4,1 küçüldü. Rusya Ekonomik Kalkınma Bakanı 2016 yılı başından itibaren Rus ekonomisinin tekrar büyüme trendine gireceğini ve 2016 yılı genelinde %0,7 oranında büyüme tahminleri olduğunu ifade ederek, 2016 yılının ikinci çeyreğinde ise tekrar pozitif büyüme oranlarına ulaşılacağını kaydetmiştir.
Rusya'nın toplam 87 milyar varil petrol rezervi var. Bu da ülkenin 75 yıllık tüketimini karşılamaya yeterli. Rusya'nın doğalgaz rezervleri ise 13,2 milyar adet Olimpik yüzme havuzunun hacmine denk geliyor. Belki de en ilginç detaylardan biri; Rusya’nın en zengin 20 kişisinin toplam varlığının 227 milyar dolar etmesidir.
SONUÇ
Sonuç olarak Rusya ile ilişkili olan birçok firmanın bu aşamada zorluğa gireceğine şüphe yok. Ancak bu sürecin uzaması Türkiye’ye olduğu Rusya’ya da zarar verecektir. Bu durumdan ders alınarak müşteri portföyleri önümüzdeki yıllarda daha fazla çeşitlendirilebilir. Rusya'ya bağımlı olan sektörlerde ilk etapta yaşanacak düşüşler daha sonra telafi edilebilir. Sıklıkla gündeme gelen doğalgaz konusunda ise Rusya dünyanın en büyük doğalgaz ihracatçısı olsa da, Katar, Norveç, Cezayir, Hollanda gibi ülkeler ile ticari ilişkiler söz konusu olabilir. Bu nedenle yaşanan gerilimin uzaması zor bir süreç içerisinde olan Rus ekonomisine beklenenden daha fazla zarar verebilir.