Satışları arttırmak, maliyetleri düşürmek ve yeni ürünler piyasaya sürmekle ilgili çabalar imalat yönetimini daha da karmaşıklaştırmaktadır. Modern bir imalat tesisi çok az ya da hiç israfla, planlanan kapasitesinde yüksek esneklikte geniş bir ürün yelpazesi üretebiliyor olmalıdır. Modern bir tesisin ihtiyaçlarını karşılamak için son yıllarda Toyota Üretim Sistemi (Toyota Production System –TPS), yalın üretim, esnek imalat sistemleri, kısıtlar teorisi, senkronize akışlı imalat gibi pek çok teknik geliştirilmiştir. Aynı zamanda günümüzün fabrikası için geliştirilen pek çok farklı araç ve teknik te vardır: Malzeme İhtiyaç Planlaması (MRP), Toplam Kalite Yönetimi, İmalat Kaynak Planlaması (MRPII), Kurumsal Kaynak Planlaması (ERP) vb.
Son yıllarda büyüme oranları ortalamanın üstünde olan elektronik endüstrisi (yarı iletken imalatı, Flat TV üretimi ya da baskılı devre kartı (Printed Circuit Board-PCB) montajı gibi) en dinamik küresel endüstrilerden biridir. Teknoloji kullanımındaki inanılmaz karmaşıklık ve büyük parasal yatırımlar nedeniyle yüksek derecede karmaşık planlama ve kontrol stratejilerine ihtiyaç vardır. Tüm bu durumlar, yeni yönetim, araç ve süreçlerin kullanımını gerektirir.
Günümüzün küresel pazar ortamında firmaların yerlerini koruyabilmek, ayakta durabilmek, büyümeyi ve gelişmeyi sağlamak için verimliliklerini arttırmaları gerekmektedir. Verimlilik artışını sağlamak için israfı önlemek ve kıt olan kaynakları verimli kullanmak zorundadırlar. Bu verimlilik artışı ve tasarrufu sağlamanın en hızlı sonuç verecek yolu ise üretim/imalat süreçlerinin yönetiminde ve kontrolünde radikal bir değişiklik yaratabilecek olan yalın düşünce ve yalın üretimdir. Yalın üretim, müşterilere istediklerini zamanında, en düşük fiyatla ve en yüksek kaliteyle sağlamaya odaklanarak bu değişikliği gerçekleştirir. Yalın üretim, minimum kayıp ve maksimum esneklik ile üretim yapan süreçler tasarlanmasına yardım eder.
Elektronik endüstrisi ülkemizin en hızlı gelişen ve kar marjı en yüksek olan endüstrilerinden biridir. Elektronik endüstrisinde ürünlerin ortalama pazar ömrü gün geçtikçe kısalmaktadır ve yakın rekabet firmaları çok hızlı bir şekilde tasarım, üretim ve pazarlama yapmaya zorlamaktadır. Bu durumda gerçek üretim ortamı, çok zorlayıcı amaçlara sahiptir. Aynı makine aynı ürünün birbirinden çok az farklı varyasyonlarını veya farklı ürün tipleri üretmek için kullanıldığı için maliyet açısından etkinlik ve yüksek doğruluğun (kalitenin) yanı sıra esneklik de anahtar bir faktördür. Montaj üretimi pek çok ürün için kullanılmasına karşılık, elektronik ürün montajında ürünün karmaşıklığına göre monte edilen parça sayısı milyonlarca olabilmektedir. Bu nedenle elektronik ürünlerin montajı, diğer montaj ürünlerinden daha karmaşık ve problemlidir.
Uzun yıllar süren insanoğlunun birikimleri sonucu oluşan her geçen gün üstüne konularak gelişen elektronik teknolojisi, Gordon Moore tarafından ortaya atılan Moore yasasının “her 18 ayda bir entegre devre üzerine monte edilebilen transistör sayısının iki katına çıkmaktadır” yasasının da ötesine geçerek hayatın her alanında her yerde sınırlarını aşarak gelişmektedir. Bu gelişime ayak uyduranlar çağın liderleri, takip edenler ise teknoloji müşterisi olarak hayatını sürdürmektedir. Dış ticaret yollarının kolay ve hızlı olması ile milli kazançlar, oluşturulan bu ürünlerin satın alınmasına harcanmaktadır.
Bu gelişmelerin en temel alanı elektronik ve elektroniğin en kritik parçası; komponentlerin montajlarının yapıldığı elektronik baskı devre kartlarıdır. Baskı devre kartları okul yıllarında ütüler ile yapılan basit projelerden şuanda kâğıt kalınlığındaki baskılı devre kartı (Printed Circuit Board-
PCB) ve sanki apartman katları gibi birbirleri ile tesisat bağlantı yolları olan çok katlı PCB’lere bırakmıştır. Dünyada PCB üretim pazarının 2018 yılında 86 Milyar dolar ve 2024 yılına kadar %4,6 artarak 89,7 Milyar dolar olması beklenmektedir.
Teknolojinin gelişmesine geçte olsa ayak uydurmaya çalışan ülkemizde savunma sanayisindeki atılımlar, yılların verdiği otomotiv üretim tecrübesi, beyaz eşya sektöründeki inovatif ürünler ve her üniversitede akademik personellerin bilgilerini aktarabilecekleri teknokentler sayesinde elektronik ve yazılım sektöründe kendine özgü ve milli ürünler üretilmeye başlanmış. Fakat üretilen ürünlerin içyapısına baktığımızda komponentleri ve en önemlisi bu komponentleri taşıyan kendine özgü tasarımı olan baskı devre kartları çoğunluğu ithal olarak gelmektedir. Özellikle dışa bağımlılığı olan savunma sanayi ürünleri gizlilik protokolleri olmasına rağmen ülkeler arası anlaşmazlıklarda güvenlik riskleri oluşturmaktadır. Ülkemizde ve dünyada NACE kodu olarak ileri teknoloji ve kritik ürün olarak geçmektedir.
Projelerin tasarımları bittikten sonra ilk akla üretilecek ürünün hammadde ve tasarımların temin edilecek firmaların belirlenmesidir. Fiyat avantajı algısı ve yerli piyasaya yeterli desteğin olmamasından dolayı en kısa yol olan ithal ürün alınarak dışa bağlı bir şekilde ürünün üretilmesi gerçekleştirilmektedir. Böyle kritik bir üründe yerli üreticinin daha ileri teknolojik baskı devre kartları üretimi için yatırımlar yapması, hayatta kalması ve ürün maliyetlerinin düşürülmesi için istihdam destekleri, savunma sanayi kuruluşları, teşvikler ve seri üretim yapan beyaz eşya ve otomotiv firmaları tarafından desteklenmesi gerekmektedir. Uzun vadede yapılan yatırımlar elektronik sektöründeki tüm firmaların kalkınmasını sağlayacak ve yeni başarı hikâyelerinin oluşmasını sağlayacaktır. Ülkemizde PCB ihracatının tahmini olarak 7,5 milyon dolar olarak gerçekleştirilmesine rağmen ithal olan gelen PCB miktarı 115 milyon dolar olmaktadır ve ileri teknoloji baskı devre kartlarının çoğu yurtdışından alınmaktadır. Şuan Avrupa ülkeleri PCB üretimi konusunda mecburi olarak Asya piyasasına yönelmiş fakat Avrupa kıtası olarak ülkemizi elektronik baskı devre kartında alternatif olarak görmek istemektedir. Biz ürettiğimiz ürünlerde ne kadar çok parçasını yerli imkânlarla üretirsek dışa bağımlığı azaltarak daha güçlü bir ülke konumuna ulaşmamız mümkündür.
Emrah Ceylan & Kıvanç Mutlu
KAYNAKLAR:
• Dokuz Eylül Üniversitesi, “Montaj Süreçlerinde Yalın Üretim Verileri Analizi, Karakoç M., 2008,
• Chien, C., Günther, H.O. (2008). OR in the electronics industry, OR Spectrum. 30:397–399.