5 gün kapalı kalmıştı... Borsa İstanbul'da neler olacak? Uzmanlar büyük para girişi bekliyor

Borsa İstanbul, Kahramanmaraş'taki deprem felaketinin ardından 8 Şubat 2023 tarihinde saat 11:00 civarında işlemlere kapatılmıştı. BİST'in işleme kapatıldığı gün olan 8 Şubat'taki tüm işlemler iptal edilmiş, BİST 7 Şubat 2023 tarihindeki kapanışı olan yüzde 8,62 oranında düşüşle 4505 puana çekilmişti.

Borsa İstanbul 8 Şubat ile 15 Şubat 2023 tarihleri arasında kapalı kalacak. Yarın sabah itibarıyla BİST'te işlemlerin başlaması bekleniyor. Uzmanlar Borsa İstanbul için getirilen yeni düzenlemeler ve tedbirlerin etkili olacağını ve kısa vadede yüksek para girişlerinin gerçekleşeceğini kaydediyor.

17 AĞUSTOS DEPREMİNDE DE KAPATILMIŞTI

17 Ağustos 1999 tarihinde Marmara Bölgesi'nde yaşanan 7.4 büyüklüğündeki depremin ardından o zamanki unvanı olan İstanbul Menkul Kıymetler Borsası işlemlere kapatılmıştı. 16 Ağustos 1999 Pazartesi günü yapılan işlemlerin ardından 17 Ağustos'ta açılmayan İMKB, 26 Ağustos 1999 tarihinde yeniden işlemlere başlamıştı. İMKB işlemlere açılmasının ardından kısa süreli düşüş yaşansa da sonrasında hızlı yükseliş gerçekleştirmişti.

BES DEVLET KATKISI FONLARININ LİMİTİ YÜKSELDİ

Bireysel Emeklilik Fonları'ndaki devlet katkısının bulunduğu kısmın yüzde 10'uyla BİST'teki şirketlere yatırım yapılabiliyordu. Bu oran en az yüzde 30, en fazla da yüzde 50'ye yükseltildi. Böylece BES fonlarının daha fazla hisse almasının önü açılmış oldu.

HİSSE GERİ ALIMINDA STOPAJ SIFIRLANDI

Hisse geri alımı yapacak olan tam mükellef sermaye şirketlerinin iktisap ettikleri kendi hisse senetleri ya da ortaklık paylarına ilişkin olarak dağıtılmış kar payı sayılan tutarlar üzerinden tevkifat yüzde 0 olarak uygulanacak.

BORSA İSTANBUL YENİ ÖNLEMLERİ AÇIKLADI

Borsa İstanbul, Pay Piyasası ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası bünyesindeki Pay ve Endeks Türev Pazarlarında aldığı bazı yeni önemleri Kamuyu Aydınlatma Platformu açıklamasıyla duyurdu.

Borsa İstanbul'dan yapılan açıklama şöyle:

Pay Piyasası ile Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası bünyesindeki Pay ve Endeks Türev Pazarlarında:

1- Emtia sertifikaları hariç tutulmak üzere Pay Piyasasında açılış seansı uygulanan tüm sermaye piyasa araçlarında ve Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasasında (VİOP) işlem gören tüm sözleşmelerde; açılış seansında emir iptali, fiyat kötüleştirme ve miktar azaltımına izin verilmemesine,

2- Pay Piyasasında emir işlem oranının 15:1'den 5:1'e düşürülmesine,

3- Pay Piyasasında emir işlem oranı eşik değer aşım ücretinin 0,03 kuruştan 0,25 kuruşa yükseltilmesine,

4- Pay Piyasasında Emir İptali, Fiyat Kötüleştirme ve Miktar Azaltımı (İAK) ücret kalemlerinin %20 oranında artırılmasına ve VİOP'ta yüz binde 1 (0,00001) olarak uygulanan iradi emir iptal ücreti oranının %20 oranında artırılarak yüzbinde 1,2 (0,000012) olarak belirlenmesine,

5- VİOP ve Pay Piyasası seans sonu saatlerinin uyumlaştırılması amacı ile VİOP'ta işlem gören tüm vadeli işlem ve opsiyon sözleşmelerinin seans sonu zamanının 5 dakika kısaltılarak tam iş günlerinde 18.10, yarım işgünlerinde 12.40 olarak belirlenmesine,

6- Geri alım yapan şirketler üzerine yeni bir endeks hesaplanmasına,

7- Borsamız gözetim faaliyetleri kapsamında hâlihazırda devam etmekte olan yatırım aracı bazındaki tüm tedbirlerin kaldırılmasına karar verilmiştir.

Ayrıca, VİOP'ta Pay ve Endeks Türev Pazarlarında yer alan sözleşmelerdeki bekleyen İptale Kadar Geçerli (İKG) ve Tarihli (TAR) emirler Borsa tarafından iptal edilecektir.

SPK DA ÖNLEMLERİNİ AÇIKLADI

Sermaye Piyasası Kurulu (SPK), depremin finansal piyasalar üzerindeki olumsuz etkisinin asgariye indirilebilmesi ve olası yatırımcı mağduriyetlerinin önüne geçilmesi için önlemler açıkladı.

SPK tarafından yayımlanan duyuruda şöyle denildi:

"1. Kurul Karar Organı’nın 14/02/2023 tarih ve 9/176 sayılı Kararı Uyarınca Yapılan Duyuru:

06.02.2023 tarihinde merkez üssü Kahramanmaraş olan ve Adana, Adıyaman, Diyarbakır, Gaziantep, Hatay, Kahramanmaraş, Kilis, Malatya, Osmaniye ve Şanlıurfa’yı (Deprem Bölgesi) etkileyen depremler nedeniyle ülkemizin yaşadığı zor zamanlarda, depremin finansal piyasalar üzerindeki olumsuz etkisinin asgariye indirilebilmesi ve olası yatırımcı mağduriyetlerinin önüne geçilmesi için;

1) a) 10.04.2023 tarihine kadar; aracı kurumlarca, portföy büyüklüğü 1.000.000 Türk Lirası ve altında olan müşterilere uygulanacak azami kredi faiz oranının ve kredili olmayan bir alım emri nedeni ile ödemekle yükümlü oldukları tutarın tamamının veya bir kısmının takas günü itibarıyla tevdi edilmemesi veya söz konusu tutarın takas tarihi itibarıyla aracı kurum nezdindeki hesaplarında bulunmaması durumunda (temerrüt durumunda) uygulanacak faiz oranının, aracı kurumun vereceği kredinin, kaynak maliyeti dikkate alınarak, sermaye piyasasına olan algıyı olumsuz etkileyecek ve güveni zedeleyecek uygulamalardan kaçınılmak suretiyle, makul bir seviyede belirlenmesi yönünde tavsiye kararı alınmasına, 

b) 06.02.2023 tarihi itibariyle Deprem Bölgesi’nde ikametgâhı, işyeri adresi veya şubede hesabı bulunan müşterilerin, 06.02.2023 tarihinden itibaren oluşan temerrüt durumlarında, Seri: V, No:65 sayılı Sermaye Piyasası Araçlarının Kredili Alım, Açığa Satış ve Ödünç Alma ve Verme İşlemleri Hakkında Tebliğ'in (Kredili İşlemler Tebliği) 16’ncı maddesi çerçevesinde 30.06.2023 tarihine kadar işlem tesis edilmemesi, temerrüde ve temerrüt sonucuna bağlı işlemlerin yapılmaması şeklinde uygulamanın yönlendirilmesine,

c) Bu maddenin (a) bendi kapsamında belirlenen faiz oranlarının, Merkezi Kayıt Kuruluşu AŞ’nin (MKK) Yatırımcı Risk Takip Sistemi’ne aracı kurumlarca müşteri bazında raporlanmasına,

2) 30.06.2023 tarihine kadar, aracı kurumların hazırladığı sermaye yeterliliği tablolarında, kendi portföylerine alınan pay senetlerine ilişkin pozisyon riski oranının %10 yerine %3 üzerinden, kredi hesabı altında izlenen “Diğer müşteriler” için pozisyon riski oranının ise %8 yerine %4 üzerinden hesaplanmasına,

3) 30.06.2023 tarihine kadar, Kredili İşlemler Tebliği’nin 7’nci maddesi uyarınca yapılacak genel işlem sınırı hesaplamasında, 06.02.2023 tarihi itibariyle Deprem Bölgesi’nde ikametgâhı, işyeri adresi veya şubede hesabı bulunan müşterilere kullandırılan kredilerin dikkate alınmamasına,

4) Kurulumuzun 19.03.2020 tarihli ve 17/400 sayılı Kararı uyarınca %35 olarak belirlenen başlangıç özkaynak koruma oranının, 10.04.2023 tarihine kadar %20 olarak uygulanmasına,

5) Kurulumuzun 06.02.2023 tarihinde Deprem Bölgesi’ndeki yatırımcılara yönelik aldığı Kararın tüm yatırımcılara teşmil edilmesi amacıyla;

a) Kredili olmayan bir alım emri nedeni ile müşterinin ödemekle yükümlü olduğu tutarın tamamının veya bir kısmının takas günü itibarıyla tevdi edilmemesi veya söz konusu tutarın takas tarihi itibarıyla müşterinin aracı kurum nezdindeki hesabında bulunmaması durumunda Kredili İşlemler Tebliği'nin 16 ncı maddesi çerçevesinde işlem tesis edilmesi,

b) Kredili İşlemler Tebliği'nin 17 nci maddesi uyarınca kredili sermaye piyasası aracı işlemlerinin devamı süresince özkaynak koruma oranının asgari %20 olması,

c) Kredili İşlemler Tebliği'nin 18 nci maddesi uyarınca kredili olarak alınan ve/veya özkaynak olarak verilen sermaye piyasası araçlarını satarak krediyi kapatma yetkisi ve özkaynak tamamlama bildirimi gönderilmiş müşterinin hiçbir alım emrinin, bildirim gününden özkaynak tamamlanıncaya kadar geçecek süre boyunca yerine getirilmemesi, hususlarındaki hükümlerin, aracı kurumların kendi risk politikalarına uygun düştüğü ölçüde ve müşteri taleplerini de olabildiğince gözeterek, 10.04.2023 tarihine kadar esnek bir şekilde uygulanabilmesine,

6) 4632 sayılı Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu ve bu Kanun’a dayanılarak çıkarılan ilgili mevzuat hükümleri saklı kalmak kaydıyla, müşterilerce yatırım kuruluşlarına devredilecek bireysel emeklilik sözleşmelerinden kaynaklanan devlet katkısı hariç alacakların, Kredili İşlemler Tebliği’nin 12’nci maddesinin birinci fıkrası uyarınca sermaye piyasası araçlarının kredili alımı, açığa satış ve ödünç alma ve verme işlemlerinde özkaynak olarak kabul edilebilecek kıymetler arasına eklenmesine ve bu alacakların %100’ünün özkaynak olarak kabul edilmesine karar verilmiştir.

2. Kurul Karar Organı’nın i-SPK.22.7 (14.02.2023 tarih ve 9/177 s.k.) sayılı İlke Kararı:

Yürürlükte bir geri alım programı olup olmadığına bakılmaksızın payları borsada işlem gören ortaklıkların ve bunların bağlı ortaklıklarının pay geri alım işlemlerinin kolaylaştırılmasını ve yatırımcıların korunmasını teminen yapılacak ikinci bir duyuruya kadar;

1) Payları borsada işlem gören halka açık ortaklıkların, genel kurul kararı aranmaksızın, yapılacak ilk genel kurulda ortakların bilgisine sunulmak üzere, yönetim kurulu kararı ile geri alım programı başlatabileceğine, yönetim kurulu kararında geri alımın amacına, geri alım programının öngörülen azami süresi, alınacak azami pay adedi ile kullanılacak azami fon tutarına yer verilmesi gerektiğine ve söz konusu yönetim kurulu kararının Kurulun özel durum açıklamalarına ilişkin düzenlemeleri çerçevesinde kamuya açıklanmasına, 

2) Payları borsada işlem gören halka açık ortaklıkların bağlı ortaklıklarının da, genel kurul kararı aranmaksızın, yapılacak ilk genel kurulda kendi ortaklarıyla birlikte ana ortaklığın ortaklarının bilgisine sunulmak üzere, yönetim kurulu kararı ile geri alım programı başlatabileceğine, bu yönetim kurulu kararının da birinci maddedeki esaslara tabi olacağına, 

3) Yürürlükte bir geri alım programı olan halka açık ortaklıkların ve bağlı ortaklıklarının, geri alım programlarına, yönetim kurullarınca ayrıca bir karar alınmasına gerek olmaksızın bu kararda belirtilen şartlar ile devam edebileceklerine, 

4) II-22.1 sayılı Geri Alınan Paylar Tebliği’nin; 9 uncu (ikinci fıkrasının ilk cümlesi hariç), 12 nci ( beşinci, altıncı ve dokuzuncu fıkrası hariç) maddeleri, 15 inci maddesinin birinci fıkrasının b, c ve d bentleri ile 19 uncu maddesinin ikinci, altıncı ve dokuzuncu fıkralarının uygulanmamasına,

5) Geri alınan paylar nedeniyle edinilmiş bedelsiz paylar için de aynı esasların uygulanmasına,

6) İlke kararı çerçevesinde geri alınan payların, geri alındığı tarihten itibaren 30 günlük süre boyunca satılamamasına ve 30 günlük sürenin hesaplanmasında “ilk giren ilk çıkar” yönteminin uygulanmasına,

7) 21.07.2016 ve 25.07.2016 tarihli duyuruların ve 23/06/2022 tarihli ve 34/959 sayılı ve 21.08.2015 tarihli ve 21/1023 sayılı ilke kararlarının yürürlükten kaldırılmasına karar verilmiştir.

3. Kurul Karar Organı’nın i-SPK 128.19 (14.02.2023 tarih ve 9/178 s.k.) sayılı İlke Kararı

1) VII-128.1 sayılı Pay Tebliği’nin 27’nci maddesinde yer alan, payları borsada işlem gören ortaklıkların pay sahiplerine yönelik bilgi formu düzenleme yükümlülüğü sınırı, işbu karar tarihinden itibaren ikinci bir duyuruya kadar yüzde üç olarak uygulanacaktır.

2) İşbu karar tarihinden sonra pay sahiplerinin yapacakları satışlar ile son on iki aylık dönemde yapmış oldukları satışların toplamının şirket sermayesinin yüzde onunu aşması halinde, birinci maddedeki orana bakılmaksızın bu pay satışları öncesinde,

Kurulca esasları belirlenen pay satış bilgi formu düzenlenecek ve bu form satış öncesinde Kurul’un onayına sunulacaktır."

"TEDBİRLER BİR MİKTAR DAHA GENİŞLETİLMELİ"
Dinamik Yatırım Menkul Değerler Yönetim Kurulu Başkanı Ayşin Erdem

Borsa İstanbul'daki sert düşüş sonrasında gelen tedbirlerle piyasanın toparlanmasına ilişkin olarak değerlendirmede bulunan Dinamik Yatırım Menkul Değerler Yönetim Kurulu Başkanı Ayşin Erdem "Tedbirlerin bir miktar daha genişletilmesi gerektiği görüşündeyiz. Bunlara ek olarak kredili pozisyonlarda zorluk yaşayacak, özkaynak oranını tutturamayacak aracı kurumlara sistem riski yaratmamaları için yine aracı kurumlar / PYŞ sektörü tarafından da karşılanacak şekilde kaynak aktarılmalıdır" dedi

Erdem'in piyasaya yönelik değerlendirmesi şöyle:

BES devlet katkısının yatırıldığı fonların kıstasları güncellendi. Borsadaki şirketlere yatırım alt limiti %10’dan %30’a yükseltildi. Tek bir hisseye yatırım tavanı %1'den %5'e çıkarıldı. Portföylerin en geç 10 gün içerisinde uyum sağlanması zorunlu hale getirildi. Bu tedbirlerin bir miktar daha genişletilmesi gerektiği görüşündeyiz. Bunlara ek olarak kredili pozisyonlarda zorluk yaşayacak, özkaynak oranını tutturamayacak aracı kurumlara sistem riski yaratmamaları için yine aracı kurumlar / PYŞ sektörü tarafından da karşılanacak şekilde kaynak aktarılmalıdır.

"DEPREMZEDELER TEMERRÜDE DÜŞMEMELİ"

Depremden zarar görmüş illerimizdeki 380 bin yatırımcının temerrüt durumuna düşmemesi için Takasbank üzerinden likidite kaynağı sağlanmalı ancak bu kaynak herkes için kullanılmamalı görüşündeyiz. Ayrıca, yabancı kurumlardan robotların açığa satış için kullandıkları ödünç alma mekanizması durdurulmalı ve Pay senetlerinde günlük düşüş limiti %5’e indirilmesi gerektiğini düşünüyoruz.

"BİST'E 9-10 MİLYAR LİRA GİRİŞ OLACAK"
Ata Portföy Yönetimi Genel Müdürü Mehmet Gerz

BES fonlarının Borsa İstanbul'dan daha fazla hisse alacak olmasına ilişkin olarak Ata Portföy Yönetimi Genel Müdürü Mehmet Gerz "Devlet katkısı fonları, devlet tahvili satarak hisse senedi alacak. Önümüzdeki 10 gün boyunca uyum sağlansın deniyor, böylelikle Borsa İstanbul’a 9 – 10 milyar TL nakit girişi olacak demektir" ifadesini kullandı.

Gerz'in BİST değerlendirmesi şöyle:

BES’le ilgili düzenleme önerisi, sektör toplantısında tartışıldı ve genel bir destek gördü. Düzenleme şöyle; zamanlaması ve amacı tartışma konusu olsa da ortaya çıkardığı sonuç itibarıyla olumlu bir düzenleme diyebiliriz. Devlet katkısı fonlarında 50 milyar TL biriktiği belirtiliyor, bunun en az yüzde 7’si devlet tahvilindeydi. Devlet tahvillerinde faizler yüzde 9’a düşmüş durumda, çok düşük bir getiri anlamına geliyor. Yarın faizler yükselirse de zarar yazılacak. Bu fon, yapısı gereği basiretli veya optimal değildi. Eskiden en az yüzde 10 hisse senedinde olmalıydı, şimdi en az %30 ve en fazla da yüzde 50 oranına getiriliyor. Yani devlet katkısı fonları, devlet tahvili satarak hisse senedi alacak. Önümüzdeki 10 gün boyunca uyum sağlansın deniyor, böylelikle Borsa İstanbul’a 9 – 10 milyar TL nakit girişi olacak demektir. Bizce devlet katkısı fonlarının yüzde 30 – yüzde 50’si arasının hisse senedi taşıması, biraz daha optimal olacaktır. Bir önceki yapının yanlış olduğunu düşünüyorduk. Dolayısıyla düzenleme ile eğrisi, doğrusuna geldi. Deprem dolayısıyla panik yaşanan Borsa İstanbul’a destek olacaktır. BES fonları uzun vadelidir, hisse senedi alması iyi olacak.

"STOPAJ VE DİĞER DÜZENLEMELER BİST'E DESTEK GETİRECEK"

Diğer düzenlemelerle, yani varlık fonunun borsa mekanizmasının devreye girmesi, şirketlerin geri alımlarında yüzde 15’lik stopajın kaldırılması vb. düzenlemelerle destek gelecek. Bugün ülkemiz çok büyük bir afet yaşadı, piyasalar da negatif etkilendi. Böyle dönemlerde belli mekanizmaların destek vermesi olumlu karşılanmalı. Piyasaya sakinleşince düzenlemenin artıları veya eksileri tartışılabilir, daha uzun vadeli önlemler yerine konulabilir. Bugün için alınan önlemleri yerinde buluyoruz.