2008`de emlakla şişen emtia balonu patladı, kakao bu yıl da kazandırır

Küresel krizin en çok konuşulan konularından biri de yıl içinde inişli çıkışlı bir trend izleyen emita fiyatlarıydı. 2008`de petrol 147 dolarlık rekorundan 32 dolarlık dibine inerken en çok kazandıran emtia ise kakao oldu.

Emtia fiyatları 2008 yılında, ABD`de başlayan resesyonun küresel ekonominin geneline sıçraması ile enerji ve metallere azalan talep karşısında son 50 yıl içindeki en büyük düşüşünü yaşadı. ABD emlak sektöründe mortgage krediler merkezli patlak veren krizin ilk dönemlerinde küresel yatırımcının yeni güvenli liman olarak akın ettiği ve emlak gibi ikinci bir balon oluşturduğu emtia fiyatları 2008`in temmuz ile aralık ayları arasında hızlı bir kan kaybı yaşadı.

Ham petrolden, akaryakıta, bakırdan, mısıra, doğalgazdan buğdaya kadar bir çok emtia ürünü yılın ilk yarısında rekorlar kırarken ikinci yarıda ortalama yüzde 36 değer kaybetti. Reuters/Jefferies CRB endeksinin izlediği 19 hammaddenin fiyatındaki bu düşüş 1956 yılından bu yanaki en sert düşüş olarak gösteriliyor. 2008`de 229.54 seviyesine kadar düşen endeks, 3 Temmuz`da 473.97 seviyelerinde dolanıyordu.
ABD`den Avrupa`ya kadar bir çok emlak piyasasında yaşanan çöküşler, yatırım bankalarının birbiri ardına iflası ya da kamulaştırılması ve kredi piyasalarının interbank piyasalarında fırlayan Libor faizleri ile adeta kilitlenmesi ile sertleşen kriz rüzgarı, gelişmekte olan piyasalara da sıçrayınca resesyonun küresel bir fenomen haline gelmeye başladığı ortaya çıkmıştı.

Çin ve diğer gelişmekte olan piyasalarda ekonomik büyümenin gerilemesi ile krizin gelişmiş ya da gelişmekte olan ülkeleri ayırmadığı kabul edilmiş, dünya genelinde düşmeye başlayan harcamalar, yatırımlar ve gerileyen talep resesyon sürecini iyice derinleştirmişti. Hal böyle olunca emtianın hem en büyük talibi hem de en büyük üreticisi olan gelişmekte olan ekonomilerde talep dibi görmeye başladı, bu da emtia fiyatlarına aşağı yönlü yansıdı. Uzmanlara göre bu trend 2009 yılının ilk 6 ayında da sürecek.

Kakao fiyatları yüzde 31 yükseldi

2008`de CRB endeksinde takip edilen emtiaların başta mazot ve nikel olmak üzere 15`i ucuzlarken, sadece 4 tanesi yükseliş yaşadı. Bu yıl içinde akaryakıt fiyatları yüzde 59 düşerek en büyük kayba imza atarken, kakao fiyatları yüzde 31`lik artışla 2008`in en fazla kazanan emtia ürünü oldu. Şeker, altın ve domuz da en fazla değer kazanan emtia ürünleri arasında yer aldı. Hedge fonlar gibi spekülatif fonların en fazla akın ettiği tarımsal emtiaların başında gelen kakao, 2008`de ton başına 2 bin 665 dolara kadar ulaştı. Kakao çekirdeklerinin en büyük üreticisi Fildişi Sahilleri`nde bu sene beklenenden az hasat gelmesi küresel kakao arzını düşürüp, hedge fonlar gibi sepkülatif fonlar da bu emtiaya yüklenince, kakao 2008`in en fazla kazandıran emtiası oldu. Uzmanlar, sterlinin euro karşısında son 2 ayda yüzde 17 değer yitirmesinin kakao hisse gelirini artırdığı görüşünde.

Uluslararası Kakao Birliği verilerine göre, ekim-kasım aylarında Fildişi Sahilleri`nden yola çıkan kakao 251 bin ton olurken, daha önceki 4 hasat sezonunda elde edilen ortalama üretimin yüzde 40 altında kaldı. Sektörün 3 çeyrek üst üste zarar etmesi üzerine Fortis, kakao hisselerinin 20 yılın dibinde olması ve üretim-stok oranının yüzde 54`ten yüzde 39`a gerilemesinden endişe duyduğunu açıkladı. Uzmanlar ekonomik dalgalanmalara dayanıklı olan kakao tüketiminin önümüzdeki yılda da artacağını öngörüyor.

Petrol 147 dolar ile şaşırttı, 32 doları gördü

Mazot fiyatları geçen sene New York Emtia Borsası`nda galon başına 1.0082 dolara kadar düştü. Oysa 11 Temmuz tarihinde galon fiyatı 3.631 dolar ile rekor kırmıştı. 2008`de mazotun gördüğü en dip seviye ise 24 Aralık tarihinde 78.5 sent olarak belirlendi. Ham petrol fiyatları da OPEC`in üretim kesintisine gideeği haberleri ve gelişmekte olan piyasalardaki talebin azalması ile varil başına yüzde 54 düşerek 2008`in son işlem gününde 44.60 dolara kadar geriledi. 2007 yılının son işlem gününde ABD ham petrolünün varil fiyatı 95.98 dolar olmuştu. Petrol fiyatları yıl içinde en son 11 Temmuz tarihinde 147.27 doları görerek tüm zamanların rekorunu kırmış, 19 Aralık`ta ise 32.40 dolara kadar düşerek 2004`ün şubat ayından bu yanaki en düşük seviyesine gerilemişti. Şimdi ise petrolün 2009`da OPEC`in son yaptığı üretim kesintilerinin etkisiyle yılın ilk çeyreğinde 49 dolar ve gelecek yılın tamamı için ise ortalama 58.48 dolar olacağı tahmin ediliyor. Vadeli bakır fiyatları ise yüzde 54 düşerek libre (pound) başına 1.41 dolara kadar geriledi. 5 Mayıs tarihinde 4.20 dolar ile rekor kıran bakır fiyatı, 26 Aralık tarihinde 1.25 dolara düşerek 2004`ün ekiminden bu yanaki en düşük seviyesine inmişti.

(REFERANS)