Vergi sorunu çözülmezse...

Vergi sorunu çözülmezse varant piyasası ‘güdük’ kalır (Ufuk Korcan`la Finans Sohbetleri...)

Ufuk KORCAN / VATAN GAZETESİ

Deutsche Securities Türev Ürünler Direktörü Albert Krespin, bugüne kadar 13 tane varant ihraç ettiklerini belirterek “Şu ana kadar ilgi gayet iyi. İşlem hacmi henüz düşük. Ama VOB’da olduğu gibi kısa sürede işlem hacminin hızla artacağını tahmin ediyoruz” dedi.

Varantlarla ilgili en büyük sorunun vergi konusundaki belirsizlik olduğuna işaret eden İş Yatırım Yurtiçi Piyasalar Müdürü Yiğit Arıkök, “Hisse senedinde stopaj sıfır. Ancak hisse senedine dayalı varantlarda stopaj yüzde 10. Bu düzelmezse piyasa büyüyemez” diye konuştu.

Yatırımcılar düşüşün olacağını inanıyor

AK: Şu Garanti Bankası’nın satış varantına çok yoğun ilgi var. 400-500 bin tane işlem hacmi var, bu şu anda işlem hacmi olarak çok düşük ama ilgi yüksek.

AA: Yani yatırımcılar Garanti hisselerinin düşeceğine inanıyor.

AK: Evet. Borsa tarihi zirvede olduğu için yatırımcılar böyle düşünüyor. Şu anda yatırımcılar 1 milyon tane Garanti satış varantı aldı.

YA: Garanti’nin satış varantlarını nasıl hedge ediyorsunuz?

AK: Garanti hissesi satarak.

Kaldıraçlı hisse senedi olarak tanımlanan varantlar 13 Ağustos’ta işlem görmeye başladı. Şu ana kadar 13 tane varant ihraç eden Deutsche Securities’in Türev Ürünler Direktörü Albert Krespin, yatırımcıların varantlara ilgisinin yüksek olduğunu söylüyor. Önümüzdeki günlerde varant ihraç etmeye hazırlanan İş Yatırım’ın Yurtiçi Piyasalar Müdürü Yiğit Arıkök, varantların gelişmesinin önündeki en büyük engelin vergi konusundaki belirsizliğin olduğuna dikkat çekiyor. Şu anda varantlardan elde edilen alım-satım kazancı yüzde 10 stopaja tabii. Krespin, “Hisse senedinde stopaj sıfır. Ama varantlarda yüzde 10. Bu piyasanın gelişmesi için verginin eşitlenmesi gerek” diyor. VATAN yazarı Ali Ağaoğlu, Albert Krespin ve Yiğit Arıkök’le varantlarla ilgili bilinmesi gerekenleri, nelere dikkat edilmesi gerektiğini ve yeni ürünle ilgili sorunları konuştuk:

Ufuk Korcan: Varantlar 13 Ağustos’ta işlem görmeye başladı. İlgi nasıl?

Albert Krespin: İlgi gayet iyi. İşlem hacmi henüz çok küçük. Yurtdışındaki örneklerine baktığımızda, ilk olarak piyasa bu ürüne alışıyor. Yatırımcılar bakıyor ne oluyor ne bitiyor diye, daha sonra bir anda özellikle piyasalarda trend değişimleri olduğu dönemlerde işlem hacmi bir anda artmaya başlıyor. VOB açıldıktan sonra sürekli işlem hacmi arttı. Burada da buna benzer bir süreç bekliyoruz. Yatırımcılar bunu öğrendikçe, aracı kurumlar bu ürün hakkında eğitim verdiği sürece ilgi zamanla oluşur.

UK: Siz kaç ürün çıkardınız şimdiye kadar?

AK: 13 varant çıkardık. 4 dayanak üzerine: Garanti, İş Bankası, Koç Holding ve İMKB 30 Endeksi.

UK: Yatırımcılara nasıl anlatıyorsunuz varantı?

YA: İş Yatırım olarak yatırımcılara yönelik bilgilendirme toplantıları yapıyoruz. Yazılı metaryaller var, web sitemizde de geniş bilgi veriliyor.

UK: Varantı en basit anlamda bir örnekle nasıl anlatıyorsunuz?

AK: En basit anlamda varant kaldıraçlı hisse senedi. Yükselen piyasalara yatırım yapmak için kullanılan alım varantlarını, emlakçı-ev satın alma süreciyle anlatıyoruz. Bir emlakçıya gidiyorsunuz, ev 100 bin lira. 5 bin lira kaparo veriyorsunuz ve “Bana 1 ay süreyle bana bu evi 100 bin liradan alma hakkını ver” diyorsunuz. Burada kaparo varant anlamına geliyor. Araştırıyorsun evin değerinin 150 bin lira olduğunu öğreniyorsun ve 5 bin lira kaparo ile 50 bin lira kazanabilirsin. Küçük bir sermaye riski ile 5 bin lira gibi, 10 kat getiri elde etme fırsatınız var. Riskiniz ise 5 bin lira ile sınırlı. Satım varantını bu örnekle anlatmak biraz zor. Satım varantı da bunun tersi yani fiyatın düşeceğini düşünüyorsanız bu ürünü alıyorsunuz. Türkiye’de ilk bir ürün olarak düşen piyasaya yatırım yapma imkanı geliyor.

Ali Ağaoğlu: VOB’dan farklı yani. VOB’da piyasanın düşeceğine inanıyorsanız kontrat satıyorsunuz ama burada direkt düşüşe para koyuyorsunuz.

Yiğit Arıkök: Alım ve satım opsiyonların olması şunu sağlıyor: Piyasanın düşeceğine inanıyorsanız kısa vadeli, piyasanın çıkacağına inanıyorsanız uzun vadeli pozisyon alabiliyorsunuz. Ancak hem kısa hem de uzun pozisyonu aynı anda alamıyordunuz.

AA: Teknik olarak alıyorsunuz.

YA: Nasıl alacaksınız?

AA: Hisse senedinde uzun VOB’da kısa vadeli olarak.

YA: Ama ikisi biribirine denk olur. Yani birinden ettiğiniz zarar diğerinden elde ettiğiniz kâra eşit olur. Varantta durum farklı. Örneğin Garanti’nin alım varantı ve satım varantını aynı anda aldığınızı düşünün. Garanti Bankası hisseleri hızlı yükseldiğinde alım varantınızdan sınırsız kâr edebiliyorsunuz. Satım varantında ise zararınız sınırlı.

UK: Yiğit Bey siz nasıl bir örnekle açıklıyorsunuz varantı?

YA: Biz kaparo örneğini vermiyoruz. Çünkü kaparo evin fiyatından düşülüyor. Biz genelde opsiyon diyoruz ve geniş olarak anlatıyoruz. Kaldıraç özelliğini anlatıyoruz.

UK: İş Yatırım ne zaman ihraç yapacak?

YA: Önümüzdeki günlerde çıkmayı planlıyoruz. Vergi olayının netleşmesini bekliyoruz. Ama vergi konusu netleşsin netleşmesin çok geç kalmak istemiyoruz. Maksimum 2 ay içerisinde çıkartırız?

UK: Dayanak varlık ne olacak?

YA: İMKB-30 Endeksi.

AA: Vergi nedir varantlarda?

AK: Alım-satım kazancı üzerinden yüzde 10 stopaj var. Varantlar kendi içerisinde mahsuplaştırılabiliyor.

A.A: 3’er aylık itibarla mı?

AK: Evet. Daha önce hisse senedinde olduğu gibi. Vergi konusunun netleşmesi konusunda hem bizim hem İş Yatırım’ın hem SPK’nın hem de İMKB’nin çabası var. Gerek hisse senetlerinin gerek varantların gerekse de hisse dayalı diğer yatırım fonlarının aynı oranda vergilendirilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Aynı yatırımcı, riskini dengelemek anlamında bu yatırım araçlarının tümüne yatırım yapabilir. Ama kâr-zararı mahsuplaştırabilmesi lazım.

YA: Borsa yatırım fonlarında da aynı sorun var. A tipi fonlarda da var. Neden A tipi fonlar güdük kaldı diyoruz.

AK: Altına dayalı yatırım fonları da var. Önümüzdeki dönemlerde altına vergi gelirse ne olacak? Bizim duruşumuz şu: Vergi dayanak varlık bazında eşitlenmeli. Avantaj aramıyoruz, dezavantajın ortadan kalkmasını istiyoruz.

YA: Umarız kısa sürede varantların vergi durumları netleştirilmeli. Bu işin stopaj kısmı. Bir de KDV var. Bizim bugüne kadar kullandığımız sermaye piyasası araçları sadece hisse senedi ve bono-tahvil olduğu için kanunun yazılı şekline takılıyoruz. Kanun yazıldığı dönemde sadece bu iki ürün olduğu için hisse senedi ve bono-tahvil KDV’den istisnadır denmiş. Ama yeni ürünlerde sorun yaşanıyor. Varant bir hisse senedi veya bono-tahvil değil bir menkul kıymet. Kanuni açıdan baktığınızda o tanıma uymuyor. Eğer BSMV mükellefi iseniz KDV’den muafsınız. Bankalar, sigorta şirketleri ve aracı kurumlar KDV’den muaf. Ancak bir sanayi şirketiyseniz ve varantın satış cirosu üzerinden yüzde 18 KDV ödüyorsunuz gibi gözüküyor. Yani şu aşamada KDV nedeniyle kurumlara varantlardan uzak durun diyoruz.

AK: Bundan sonra da çıkacak yeni yatırım araçları için de geniş ve yeni bir vergi düzenlemesinin yapılmasına ihtiyaç var.

AA: Kanunlar piyasanın gerisinde kalıyor.

UK: Bu vergi sorunları çözülmezse ne olacak?

YA: Güdük kalır. Büyüyemez. Şu anda VOB’da da kaldıraç var ve orada vergi yok. Dolayısıyla varantları bir adım geriden başlatıyorsunuz. Bu vergi olayının çözülmesi gerekiyor.

AK: İstanbul’un finans merkezi olabilmesi için de bu tür vergi sorunlarının aşılması şart.

Varantlarda hacim İMKB’yi yakalar

UK: Yatırımcılar nelere dikkat etmeli varanta yatırım yaparken?

AK: Dayanak varlığa dayalı bir ürün olduğu için yatırımcılar dayanak varlıkla ilgili bir beklentiye sahip olmalı. Eğer dayanak varlığın fiyatının artacağını düşünüyorsa alım, düşeceğini düşünüyorsa satım varantı almalı. Kaldıraca, oynaklığa, vadeye dikkat etmeli. SPK ihraççı kriterlerini çok üst seviyede belirlediği için burada ihraççı anlamında bir sorun yaşanacağını tahmin etmiyorum.

UK: Bizde işlem hacmi anlamında ne kadarlık bir büyüklüğe ulaşır?

AK: Birkaç sene içerisinde İMKB’deki işlem hacmine ulaşılabileceğini tahmin ediyorum. Şu anda VOB’a bakarsak, bir İMKB kadar oldu.

YA: Bence de çok ciddi bir büyüklüğe ulaşacak.

Yatırımcıların nelere dikkat etmesi sorusuna gelirsek, bir kere yatırımcıların varantı anlaması gerekir. Neye yatırım yaptıklarını bilmeli. Tüm unsurlarını bilmeli, eğitimlere katılmalı.

AA: Önümüzdeki günlerde tek hisseye dayalı vadeli işlemler çıkarsa, bu varantları olumsuz etkiler mi?

AK: Uluslararası örneklere baktığımızda, örneğin Almanya’da bazı ürünlerde varantlar bazı ürünlerde opsiyonlar lider. Varantlarda sonsuz ürün çeşitliliği var. Varantta ayrıca piyasa yapıcılığı da var.

Aynı özelliklere sahip varantların fiyatları farklı olabilir

UK: Varantların dünya örneklerine baktığımızda dayanak varlıklar ağırlıklı olarak hisse senedi mi?

AK: Almanya’da yüzde 90’ı hisse senedi. Aynı dayanak ürüne bağlı farklı vadelerde 450 binin üzerinde varant var Almanya’da.

UK: Aynı dayanak varlığa ve vadeye sahip farklı kurumların çıkardığı varantların fiyatında farklılık olabilir mi?

YA: Varantlar bir yükümlülük. Yani biri X firmasının biri Y firmasının yükümlülüğü. Yani büyük kurumlar ile küçük kurumların çıkardığı aynı tip varantların fiyatında farklılıklar olabilir. Piyasa yapıcılığı da fiyatı etkiler.

AK: Varant fiyatına etki eden 6 parametre var. Spot fiyat, kullanım fiyatı, vadeye kalan gün sayısı, oynaklık, temettü ve faiz oranı. Son 3 tanesi yani oynaklık, temettü ve faiz oranı subjektif, diğerleri objektif. Mesela Türkiye’de temettüler belirli dönemlerde biriktiği için önemli hale gelebilir. Örneğin X firması yılda 2.5-3 lira temettü veriyor ve bunu Mayıs ayı sonunda yapıyor. Bu şirketin hisse senedine dayalı Haziran sonu vadeli varant çıkaran iki kurumun belirleyeceği varant fiyatı da farklı olabilir. Bir kurum temettüyü 2 lira, diğeri 3 lira hesaplamış olabilir. Bu fark temettü açıklandığında azalır.