Müttefikler kritik kararlar arifesinde

Neredeyse iki yıldan bu yana süren bir tartışmada, NATO`nun kilit üyelerinden Türkiye, AB`nin NATO varlıklarının kullanımı karşılığında (Türkiye`nin durumunda bu daha çok insan gücü anlamına geliyor), savunma gücüne tam katılım hakkı talep ediyor.

Bazı yetkililer hayal kırıklığında uğradı. Diğerleri ise ABD Dışişleri Bakanı Colin Powell`ın, bu göreve atandığından bu yana NATO`ya yaptığı ilk ziyarette sadece dört saat harcamasına şaşırmadı.

Hayal kırıklığında uğrayanlar, Goerge W. Bush`un Ulusal Füze Savunma planı, Avrupa Birliği Güvenlik ve Savunma Politikası (European Union`s Security and Defence policy - ESDP), Balkanlar ve NATO`nun genişlemesi gibi birçok sorunların masada kaldığını söylüyor. Onlara kalırsa, Powell bu sorunları Avrupalı müttefiklerliyle tartışmak için çok daha fazla zaman ayırmalıydı.

NATO dışişleri bakanlarının toplantısında hazır bulunan diğer yetkililer daha umutlu bir tavır aldı. `Anlaşmazlıklar ve kararlar bu kez ertelendi, zira her iki taraf da bazı şeylerin gelişme halinde olduğu durumuna rıza gösterdi.`

Üst düzey bir NATO yetkilisi, `Burada sorun ABD ve Avrupa`nın kendi güvenlik sistemlerini birbirine kabul ettirmekteki güvenilirliği,` diyor. Bu sistemlerden birisi Washington`ın Ulusal Füze Savunma sistemi (National Missile Defence - NMD). Avrupa ülkelerinin büyük bir kısmı NMD`ye karşı çıkıyor. Onlara göre, bu sistem bir başka silahlanma yarışına daha neden olacak, zira sistemin geliştirilmesi halinde 1972 yılında ABD ile Rusya arasında imzalanan anti - balistik füze antlaşması geçersizleşecek. Oysa bu antlaşma şimdiye dek silahların kontrolü açısından bir köşe taşı gibiydi. Buna göre ABD`yi kitle imha silahlarından koruyacak olan bu sistem aslında, Washington NMD`yi geliştirme çabalarını hızlandırmaya başladığı zaman silahların yayılmasına neden olacak.

`Biz NMD`yi sevmiyoruz,` diyen bir başka NATO yetkilisi şöyle konuşuyor: `Bunu durduramayaız. Bush yönetimi NMD ile var ya da yok. Bu durum karşısında Amerikalılarla konsültasyon halinde olmaktan başka çaremiz yok. ABD`nin yalnız Rusya ile değil, Çin ile de bu konulara ilişkin olarak angaje olmasını istiyoruz.`
Aynı yetkiliye göre bu, Washington için de bir güvenilirlik testi. Ancak eğer Bush yönetiminin güvenilirliğinin bir kısmı NMD programına bağlıysa, Avrupalıların da Washington karşısında Güvenlik ve Savunma Politikası`na ilişkin bir güvenilirlik testi ile karşı karşıya.

ESDP`nin arkasındaki varlık nedeni Avrupa`nın NATO ile paralel bir savunma kapasitesine sahip olması, ancak, ittifak başka türlü bir yönde karar verirse, otonom bir biçimde hareket etmemesi.

Bu politikanın bir parçası olarak, Avrupa`nın askeri savunma kapasitelerini iyileştirmesi gerekiyor. Bu kapasitenin sınırları Kosova savaşı sırasında ortaya çıkmıştı. Ancak Avrupa AB ve NATO içinde de genel bir anlaşmaya varılması arzusunda. Bu anlaşma Avrupa`nın NATO varlıklarına nasıl ve ne zaman giriş yapacağını ortaya dökmeli. Böyle bir giriş olmaksızın Avrupa savunma gücü fonkisyon gösteremeyecek.

Bu tür bir anlaşma AB`den hala uzakta. Neredeyse iki yıldan bu yana süren bir tartışmada, NATO`nun kilit üyelerinden Türkiye, NATO varlıklarına giriş karşılığında (Türkiye`nin durumunda bu daha çok insan gücü anlamına geliyor), savunma gücüne tam katılım hakkı talep ediyor, başka bir deyişle, bütün, AB savunma operasyonlarında veto sahibi olmak istiyor.

Bu tür talepleri reddettikten sonra, Avrupa şimdi Powell`ın Türk mevkidaşı İsmail Cem`den ödün elde edeceği umudunda. Powell`dan önce Madeleine Albright ve hatta ABD eski başkanı Bill Clinton bile bu ödünü alamamıştı.

Her halükarda, ABD istemeden de olsa AB`nin eninde sonunda oluşacak olan savunma kolunu kabul ediyor. Powell dün bunu açıkça söyledi. Dolayısıyla Avrupa Washington`ın ESDP ile mevcut çelişkili çıkarları durumuna eğilmek durumunda.
Bir taraftan ABD Avrupa`nın savunmaya ilişkin konularda daha fazla yükümlülük üstlenmesini arzu ediyor. Diğer yandan, NATO`nun 50 yıllık geçmişinde dominant taraf olan ABD bu rolünü kaybetmekten korkuyor.

Bir NATO yetkilisi, `Esas itibarıyla ESDP, AB içinde yer alan hızlı kurumsal değişiklikleri de sembolize ediyor. ABD`ye ESDP`nin NATO`ya rakip çıkmayacağını anlatmamız gerekiyor. Tersine, Avrupa savunma kapasitesi NATO`yu daha da güçlendirecek. Eğer performansımızı iyileştirmezsek, ABD, ESDP girişimini ve ittifakın etkinliğini baştan aşağı sorgulama altına alacak. Washington ile olan güvenilirlik sorunumuz bu noktada yatıyor,` diyor. (FINANCIAL TIMES)