Mükellef vergisini vermeyip zamanaşımından kurtarıyor
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Haziran 23, 2003 09:56
Vergi kaçıran bir mükellefin 5 yıllık zamanaşımı süresinde hiç incelenmeme olasılığı yüzde 85, bir kez incelenme ihtimali ise yüzde 13 olarak tespit edildi
Türkiye’de vergi kaçıran bir mükellefin 5 yıllık zaman aşımı süresince hiç incelenmeme olasılığı yüzde 85 olarak belirlendi. Maliye Bakanlığı’nın en fazla vergi denetimi yapan birimi olan Vergi Denetmenleri’nin Vergi İdaresi ve Vergi Denetiminin Yeniden Yapılandırılması raporundaki veriler, Türkiye’de vergi kayıp ve kaçağıyla mücadelenin neden başarılı olamadığını ortaya çıkardı.
Rapora göre, vergi kaçağıyla etkin mücadele için kaçağın yoğun olmadığı ülkelerde toplam beyanname sayısının yüzde 2-3, kaçakçılığın yoğun olduğu ülkelerde ise yüzde 7-8 kadarının incelenmesi gerekiyor. Oysa büyük bir vergi kaçağı bulunan Türkiye’de bu oran yüzde 2.
Denetim elemanı az
Rapora göre, Türkiye denetim elemanı açısından da sıkıntı yaşıyor. Türkiye’de denetim birimlerinin toplam kadro doluluk oranı yüzde 25. Türkiye, bu oranlar ile de OECD seviyesinin çok altında kalıyor. Özellikle son 10 yılda merkezi denetim elemanlarının sayısı hızla azalırken, defter tutan mükellef sayısı ise artıyor. Bu da, inceleme oranının biraz daha aşağı düşmesine yol açıyor.
Raporda, bu konuda şu değerlendirmede bulunuluyor: Türkiye’de vergi inceleme elemanı sayısı düşük olduğu gibi, işgücünün planlanmasında bölgelerin ekonomik gelişmişlik seviyeleri dikkate alınmadığından, vergi denetmenlerinin bir bölümü, ekonomik faaliyetlerin ve vergi kaçağının oldukça düşük seviyede gerçekleştiği illerde verimsiz bir şekilde çalıştırılmakta, bu nedenle işletme ölçeklerinin, matrahların ve vergi kaçağının daha yüksek olduğu gelişmiş merkezlerde gerektiği ölçüde vergi incelemesi yapılamamaktadır.
İnceleme sayıları dikkate alındığında bir mükellefin 5 yıllık zamanaşımı süresince hiç incelenmeme olasılığı yüzde 85, bir defa incelenme olasılığı yüzde 13, birden fazla incelenme olasılığı ise yüzde birin altındadır.
‘Servet beyanına geri dönülsün’
Son 15 yıldır yoğun ve yaygın vergi denetimleri adı altında yürütülen yol denetimlerinin faydalarının da tartışmalı olduğu görüşü savunulan raporda, vergi denetmenlerinin etkin denetime yönelik çözüm önerilerinden bazıları da şunlar:
•Denetimlerdeki çok başlılığı gidermek, uzmanlaşmayı sağlamak ve eşgüdüm sorunlarını çözmek için vergi inceleme birimi, idarenin dışında bağımsız bir kurum haline getirilmeli.
•Vergi inceleme kapasitesi artırılmalı. Bunun için de öncelikle vergi inceleme elemanlarının sayısı çoğaltılmalı. Plan döneminde defter tutan mükelleflerinin en az yüzde 7-8’i incelenebilmeli.
•Denetimde otomasyon temelli bilgi kullanımı yaygınlaştırılmalı, yeni denetim teknikleri ve oto kontrol uygulamaları geliştirilmeli.
•Denetim birimlerinin performans ölçümü yapılmalı.
•Ekonomik dengeler yerine oturduktan sonra servet beyanı esasına dönülerek, harcama ve tasarrufları ile vergi beyanları arasında uçurum bulunan mükelleflere, Nereden buldun? diye sorulabilmeli.
Türkiye’de vergi kaçıran bir mükellefin 5 yıllık zaman aşımı süresince hiç incelenmeme olasılığı yüzde 85 olarak belirlendi. Maliye Bakanlığı’nın en fazla vergi denetimi yapan birimi olan Vergi Denetmenleri’nin Vergi İdaresi ve Vergi Denetiminin Yeniden Yapılandırılması raporundaki veriler, Türkiye’de vergi kayıp ve kaçağıyla mücadelenin neden başarılı olamadığını ortaya çıkardı.
Rapora göre, vergi kaçağıyla etkin mücadele için kaçağın yoğun olmadığı ülkelerde toplam beyanname sayısının yüzde 2-3, kaçakçılığın yoğun olduğu ülkelerde ise yüzde 7-8 kadarının incelenmesi gerekiyor. Oysa büyük bir vergi kaçağı bulunan Türkiye’de bu oran yüzde 2.
Denetim elemanı az
Rapora göre, Türkiye denetim elemanı açısından da sıkıntı yaşıyor. Türkiye’de denetim birimlerinin toplam kadro doluluk oranı yüzde 25. Türkiye, bu oranlar ile de OECD seviyesinin çok altında kalıyor. Özellikle son 10 yılda merkezi denetim elemanlarının sayısı hızla azalırken, defter tutan mükellef sayısı ise artıyor. Bu da, inceleme oranının biraz daha aşağı düşmesine yol açıyor.
Raporda, bu konuda şu değerlendirmede bulunuluyor: Türkiye’de vergi inceleme elemanı sayısı düşük olduğu gibi, işgücünün planlanmasında bölgelerin ekonomik gelişmişlik seviyeleri dikkate alınmadığından, vergi denetmenlerinin bir bölümü, ekonomik faaliyetlerin ve vergi kaçağının oldukça düşük seviyede gerçekleştiği illerde verimsiz bir şekilde çalıştırılmakta, bu nedenle işletme ölçeklerinin, matrahların ve vergi kaçağının daha yüksek olduğu gelişmiş merkezlerde gerektiği ölçüde vergi incelemesi yapılamamaktadır.
İnceleme sayıları dikkate alındığında bir mükellefin 5 yıllık zamanaşımı süresince hiç incelenmeme olasılığı yüzde 85, bir defa incelenme olasılığı yüzde 13, birden fazla incelenme olasılığı ise yüzde birin altındadır.
‘Servet beyanına geri dönülsün’
Son 15 yıldır yoğun ve yaygın vergi denetimleri adı altında yürütülen yol denetimlerinin faydalarının da tartışmalı olduğu görüşü savunulan raporda, vergi denetmenlerinin etkin denetime yönelik çözüm önerilerinden bazıları da şunlar:
•Denetimlerdeki çok başlılığı gidermek, uzmanlaşmayı sağlamak ve eşgüdüm sorunlarını çözmek için vergi inceleme birimi, idarenin dışında bağımsız bir kurum haline getirilmeli.
•Vergi inceleme kapasitesi artırılmalı. Bunun için de öncelikle vergi inceleme elemanlarının sayısı çoğaltılmalı. Plan döneminde defter tutan mükelleflerinin en az yüzde 7-8’i incelenebilmeli.
•Denetimde otomasyon temelli bilgi kullanımı yaygınlaştırılmalı, yeni denetim teknikleri ve oto kontrol uygulamaları geliştirilmeli.
•Denetim birimlerinin performans ölçümü yapılmalı.
•Ekonomik dengeler yerine oturduktan sonra servet beyanı esasına dönülerek, harcama ve tasarrufları ile vergi beyanları arasında uçurum bulunan mükelleflere, Nereden buldun? diye sorulabilmeli.