Müfettişler `hassas malzeme`yi saptadı

Güncelleme Tarihi:

Müfettişler `hassas malzeme`yi saptadı
Oluşturulma Tarihi: Haziran 07, 2005 09:173dk okuma

İran`ın, yapımı uluslararası gerginliğe neden olan nükleer santralı için bazı `hassas` malzemelerin Rusya`dan gönderildiği, Türkiye üzerinden İran`a ulaştırıldığı belirlendi

 İran`ın Buşer kentinde inşa edilen nükleer santral için Rusya`dan gönderilen bazı parçaların, Karadeniz yoluyla Samsun`a, Samsun`dan da TIR`larla Gürbulak üzerinden İran`a geçirildiği belirlendi. Gönderilen bazı `hassas` malzemeyi saptayan Gümrük Müsteşarlığı, durumu `dikkat çekici` bularak, devletin ilgili birimlerinin konuyla ilgili güvenlik toplantısı yapması önerisinde bulundu.
Jandarma Genel Komutanlığı`nın verdiği bilgiyle inceleme yapan Gümrük müfettişleri, santralı inşa eden Atomstroyexport adlı kuruluştan İran`a gönderilen üç TIR yükün kayıt ve görüntülerini inceledi. Santralın en önemli parçalarından `sistemin merkezi` olduğu sonucuna varılan yüklerin geçişine, `çift kullanımlı` oldukları ve transit taşımaya engel bir mevzuat bulunmadığı için izin verildiği belirlendi.
Dış Ticaretten Sorumlu Devlet Bakanı Kürşat Tüzmen`in, `nükleer kaçakçılık var` açıklaması ile gündeme getirilen konunun, Başbakan Erdoğan`ın, ABD görüşmelerinde de gündeme getirilmesi bekleniyor.

Üç TIR üzerinde duruldu
Edinilen bilgilere göre bu konudaki ilk bulguyu Jandarma Genel Komutanlığı elde etti ve 18 Ekim 2004`te Gümrük Müsteşarlığı`na yazı göndererek iddiaları bildirdi. Bunun üzerine Gümrük müfettişleri, 2003 yılı başından itibaren İran`a yapılan tüm taşımaları incelemeye aldı. Kasım 2004`e kadar Samsun`dan İran`a 63 transit taşıma yapıldığı tespit edildi.
Müfettişler, özellikle üç TIR üzerinde durdu. 27 PF 674 plakalı TIR`ın karnesinde göndericinin, İran`ın nükleer santralını inşa eden ve bunu kendi internet sitesinden de duyuran Moskova adresli Atomstroyexport, alıcının ise Tahran merkezli BANK MARKAZI JOUMHOURI ISLAMI, teslim yerinin ise Bushehr Nuclear Power Plant-1(Job Site) olduğu görüldü. Yükün 15 ton 102 kilogram, `üç kutu boru ve ekipmanları` olarak beyan edildiği saptandı.
Yükü, 4 kutu boru ve ekipmanları olarak beyan edilen 27 RD 987 plakalı ikinci TIR`ın karnesinde de gönderici, alıcı ve teslim adreslerinin aynı olduğu belirlendi. Göndericisi Rusya, alıcısı Ürdün adresli, teslim yeri yine İran olan 31 FE 968 plakalı üçüncü TIR`daki yükün ise nükleer santrallarda kullanılan ısıtma kazanı baskı kalıbı olduğu saptandı.

`Sistemin merkezi`
Müfettişler, şoförlerin ifadelerine de başvurdu. 27 PF 674 plakalı aracın şoförü Ramazan Demir, eşyaları İran - Buşer`e götürdüğünü, yükün de 6 metre uzunluğunda şase olduğunu söyledi. 27 RD 987 plakalı TIR şoförü Halaf Demir de eşyayı Buşer`e götürdüğünü söyledi.
Demir, böyle bir yükü İran`a daha önce de götürdüğünü anlattı. 31 FE 968 plakalı aracın şoförü Sabahattin Kurt da İran`a radyatör kalıbı taşıdığını ve bu tür eşyayı daha önce de Ürdün`e ulaştırdığını belirtti.
TIR`ların CD görüntülerini inceleyen Müfettişler şu sonuca vardılar:
Eşyaların değişik şekil ve uzunlukta, metalden yapılmış profil ve aksamları olduğu, bunların birbirine montaj edilmek üzere üretilmiş olabileceği, ayrıca ilk TIR`da bulunan eşyanın oval olduğu ve `sistemin merkezi`ne benzediği görülmektedir.

Mevzuat engeli yok
Müfettişlerin raporunda, `çift kullanımlı` nükleer malzemenin transitini yasaklayan herhangi bir hüküm bulunmadığından, Türk Atom Enerjisi Kurumu`ndan izin alınmadığını; bu tür eşyanın ihracatının Rusya`nın sorumluluğunda olduğu için, Türkiye`nin transit ülkesi olarak Rusya`da ihracat kontrolü yapılıp yapılmadığını denetleme yetkisinin de bulunmadığı vurgulandı. Söz konusu üç TIR`ın da bu nedenle çıkışlarına izin verildiği belirtildi.


Geniş katılımlı toplantı istediler
Müfettişler, raporun yazımının tamamlandığı gün (8 Kasım 2004) yine Atomstroyexport`tan İran Atom Enerjisi Ajansı`na gönderilen ve `pipeline` isimli eşya taşıyan üç TIR`ın daha Samsun Gümrük Müdürlüğü`ne başvurduğu ifadelerine yer verdiler. Yasadışı olmadığı sürece, transit eşyanın taşınmasına engel olunamayacağını belirten müfettişler, raporlarında şu görüşleri dile getirdiler:
İran`a yapılan transitlerde herhangi bir hatalı ve usulsüz işlem bulunmadığı değerlendirilmesine ulaşılmaktadır. Ancak İran`ın nükleer programı konusunda uluslararası kamuoyunda yaygın ve yükselen bir kaygı ortamı mevcuttur. Bu nedenle Rusya`dan İran`a yapılan sevkiyatlar hususunda Uluslararası Atom Enerji Ajansı`nın bilgilendirilmesinde fayda görülmektedir. Aynı şekilde söz konusu hususun Dışişleri Bakanlığı, TAEK, MİT, Dış Ticaret Müsteşarlığı ve Milli Savunma Bakanlığı katılımıyla yapılacak bir toplantıda değerlendirilmesinde yarar bulunmaktadır.
Haberle ilgili daha fazlası:

BAKMADAN GEÇME!