Kod adı: Kılıçbalığı

Emlakbank`tan denizcilik sektörüne verilen kredileri inceleyen DDK, bir ilke imza atarak raporunu Başbakanlık yerine doğrudan Şişli Başsavcılığı`na gönderdi. Savcılık dün sabah Kılıçbalığı Operasyonu ile bankanın 26 yöneticisini gözaltına aldı, 9 yönetici ise aranıyor.

Mali Şube ekipleri dün sabah İstanbul, Ankara, İzmir, Adana ve Denizli`de aynı anda başlattığı Kılıçbalığı Operasyonu ile Emlakbank`ın üst düzey eski yöneticilerini gözaltına aldı. Operasyon sırasında Ziraat Bankası ile birleştirilen Emlakbank`ın merkezindeki evraklara el konuldu.

Emlakbank`tan denizcilik sektörüne verilen kredi iddialarıyla ilgili ilk inceleme, Cumhurbaşkanı Ahmet Necdet Sezer`in Devlet Denetleme Kurulu`nu devreye sokmasıyla başlamıştı. Kurul, Emlakbank`tan, 1997 ve 1998 yılları arasında haklarında olumsuz rapor bulunan 10 ayrı denizcilik şirketine ve İstanbul Havayolları`na, yabancı bankalardan kredi almaları için teminat mektubu verildiği iddiasını soruşturdu ve bir rapor hazırladı. Bankanın o dönemde görev yapan genel müdür, yönetim kurulu başkan ve üyeleri ile sorumlu birim müdürlerinin yargılanmasını öngören rapor, Şişli Cumhuriyet Başsavcılığı`na direkt olarak iletildi.


OPERASYON SABAH BAŞLADI
Cumhurbaşkanlığı makamı tarafından yapılan ve ilk niteliği taşıyan bu rapor üzerine harekete geçen Şişli Cumhuriyet Savcısı Altan Günaydın`ın talimatıyla mali şube ekipleri operasyon başlattı. İstanbul, Ankara, İzmir, Denizli ve Adana`da dün sabah düzenlenen baskınlar sonucu, aralarında bankanın eski müdürleri Erdin Arı, Sinan Solok, Osman Zafer Kültürlü ve Veysi Oral`ın da bulunduğu 26 bürokrat gözaltına alınarak İstanbul Mali Şube Müdürlüğü`ne getirildi. Mali Şube`de sorgulanan bürokratlardan bir bölümü akşam saatlerinde tek tek Savcı Günaydın tarafından sorguya alındı. Ayrıca, 9 bürokrat hakkında da yakalama emri çıkartıldı. Gözaltına alınanlar arasında bankanın yönetim kurulu üyelerinden olan DYP eski genel başkan yardımcısı İsmail Heral da bulunuyor. Operasyon çerçevesinde kredi alan kurumların yöneticilerinin de sorguya alınması bekleniyor. Gözaltına alınanlardan eski genel müdür Erdin Arı hakkında, bankayı zarara uğrattığı gerekçesiyle yürütülen 7 soruşturma daha var. 55. hükümet döneminde atanan ve bir süre sonra istifa ettirilen Arı hakkında; Başbakanlık Teftiş Kurulu tarafından hazırlanan bir de rapor var. Kurul`un saptamalarına göre, bankanın kuruluşundan bu yana 200 milyon dolar olan harici teminat mektubu riski, Arı`nın 1 yıllık döneminde, 600 milyon dolar arttı. Ayrıca, borsada da banka 13 trilyon zarara uğratıldı.


GÖZALTINDAKİ BÜROKRATLAR
Dün yakalanan Emlakbank yöneticileri şunlar:

* Erdin Arı (Eski Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdür),

* Mehmet Veysi Oral (Eski Genel Müdür ve Yönetim Kurulu Başkanı ve aynı zamanda Altınbaş Holding Genel Koordinatörü),

* Osman Zafer Kültürlü (Eski Yönetim Kurulu Başkanı),

* Sinan Solok (Emlakbank eski Genel Müdürü ve Yönetim Kurulu Başkanı),

* Erdal Batmaz (Başbakanlık Sermaye Piyasası Kurulu ve Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Prof.Hayri Erdoğan Alkin (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Hüseyin Ali Alp (Deniz Şubesi Kredi Tespit Kurulu eski Üyesi),

* Recep Reha Abi (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Tevfik Elibol (Deniz Şubesi Müdürlüğü eski Şef Yardımcısı),

* Kadri Çeltikçi (Deniz Kredileri Koordinatörü)

* Münevver Turhanlı (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Halim Orhan Maro (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

Halit Gökdemir (Deniz Kredileri eski Müdürü),

* Birsen Aker (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Abdurrahman Hamdi Töre (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* İbrahim Levent Dalgün (Proje Kredileri ve İstihbarat Dairesi eski Başkanı),

* Yavuz Uygur (Eskişehir Şubesi eski Müdürü),

* İrfan Düvençayır (Mali Tahlil ve İstihbarat Şubesi eski Müdürü),

* Cumali Özekici (Gayrettepe Şb. eski Müdürü),

* İsmail Heral (Yönetim Kurulu eski Üyesi, DYP eski Genel Başkan Yardımcısı),

* Turgay Fiş (Kavaklıdere Şubesi eski Müdürü),

* Hikmet Yaşar (Efes Şb eski Müdürü, kuyumcu),

* Ahmet Gürül Çetinbulak (Yönetim Kurulu eski Üyesi ve TARİŞ eski Genel Müdürü),

* Tayyar Ceberrut (Efes Şubesi Kredi Pazarlama eski Yönetmeni),

* Turgay Bilgin (Eski Genel Müdür Yardımcısı)

* Mehmet Kemal Ünsal (Yönetim Kurulu eski Üyesi, eski ANAP milletvekili adayı).


ARANAN BÜROKRATLAR
Haklarında yakalama emri çıkartılanlar da şöyle:

* Fahrettin Doğan (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Hüseyin Mızrak (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Yücel Alptekin (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Nejat Başar (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Özcan Atalay (Yönetim Kurulu eski Üyesi ve Kamu Bankası Ortak Yönetim Kurulu Üyesi),

* Rıza Metin Ercan (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Salih İlhan Erol (Yönetim Kurulu eski Üyesi),

* Ethem Davran (Deniz Şubesi Kredi Tespit Üyesi),

* Deniz Susuz (Deniz Şubesi Kredi Tespit eski Üyesi).


Deniz firmaları bir anda ihya olmuştu!..
Emlakbank`ın 35 bürokratını savcının karşısına çıkaran kredi olayı, 1998`de denizcilik sektörünün dönemin hükümetinden yardım istemesiyle başladı. Hükümetin girişimiyle yurtdışından sağlanan 300 milyon dolara yakın kredinin Emlak Bankası tarafından kullandırılması sırasında usulsüzlük yapıldığı iddiaları ortaya atıldı. Olaylar şöyle gelişti: Nisan 1998`de Yüksek Planlama Kurulu, Emlak Bankası`nın garantörlüğünde Alman Hamburgischen Landesbank`tan iki bölüm halinde 150`şer milyon dolar kredi alınmasına ve bunun denizcilik sektörüne kullandırılması için tavsiye kararı aldı.

Hükümet girişimiyle Landesbank`tan alınan kredi Haziran 1998`de Emlak Bankası hesaplarına geçti.

YPK kararı sonrasında yüzlerce firma, mark bazında yıllık yüzde 10 faizi olan, 2 yıl 7 gün (Eski kambiyo mevzuatına göre 2 yıldan az kullanılan dış kredilerde damga vergisi ödemek zorunluluğu vardı) vadeli krediden faydalanmak için Emlak Bankası`nın kapılarında sıraya girdi.


SORUŞTURMA NEDENİ
Erdin Arı`nın genel müdürlüğü döneminde 134 firmaya, 6 ay içinde toplam 247 milyon dolar ve 65 milyon mark kredi kullandırdı. Bu firmalar arasında Eta Petrol, Kalkavan, Karahasan, Sohtorik, Dentaş, Güneş Gemicilik, Kaptanoğlu Denizcilik (Sahibi Deniz Ticaret Odası Başkanı Cengiz Kaptanoğlu) gibi tanınmış firmalar da bulunuyordu. Buraya kadar normal bankacılık işlemi olarak görülen bu olay, aslında pek çok şaibeyi de gündeme getirdi. İddialara göre Arı, krediyi geri ödemesi mümkün gözükmüyor şeklinde istihbarat raporları olan firmalara bile kredi kullandırdı. Başbakanlık Teftiş Kurulu Raporu`na göre, kredi verilen şirketlerden de yeterli teminatlar alınmadı. Aynı raporlarda kredilerin büyük bir kısmının 5-6 firmaya kullandırıldığına da dikkat çekildi. Örneğin Kalkavan-Çağlayan, Kırmer, Kaptanoğlu, Yardımcı ve Karahasan İnce-Kadıköy firmalarına 117.5 milyon dolar kredi verildi.

Denizcilerin bayram yaptığı bu kaynak aktarımının hemen ardından Türkiye, global krizin etkisine girdi. Ekonomik kriz, dış ticaret işlemlerindeki daralma denizcilik sektöründe işlerin istenildiği gibi gitmesini engelledi.

Bu noktada Deniz Ticaret Odası`nın Ankara ve kamuoyunda yaptığı etkili lobi işe yaradı ve hükümet, armatörleri rahatlatmak için kredilerin ertelenebileceği sinyalini verdi. Kimi bankacıya göre kredilerin geri ödenmesini durduran psikolojik süreç de böylece başladı. Hükümetin bu iyi niyetli açıklaması sonrasında durumu iyi olan firmalar bile kredilerini geri ödemeyi durdurdu.

Ancak, Landesbank için armatörlerin krediyi geri ödenmemesi bir sıkıntı yaratmadı. Çünkü aradaki Emlak Bankası vadesi geldiğinde krediyi son kuruşuna kadar faizleriyle birlikte ödedi. Emlak Bankası ise geri ödenmeyen krediler için denizcilik sektörüne yönelik bir dizi haciz işlemi başlattı ancak bir sonuç alamadı.

Hatta gemilerine el konacağını gören armatörler sayıları 200`ü bulan gemiyi Türk karasuları dışında tuttu. Bu durum bile Türk denizcilik sektörü bitti değerlendirmelerine malzeme yapıldı. Ödenmeyen kredilerin yarattığı tahribat giderek büyürken, 23 mart 2000 tarihinde YPK, tavsiye niteliğinde aldığı krediler ertelenmeli kararı siyasi nedenlerden uygulanmadı. Sorunun bir kangren noktasına gelmesi üzerine, 11 Ocak 2001 tarihinde Bakanlar Kurulu üyeleri Emlak Bankası`nın denizcilik sektörüne açtığı 270 milyon doları bulan kredinin 2 yıl ödemesiz, 5 yıl vade de ödenmesini içeren bir kararnameyi imzadı. Ancak sektöre yönelik bu hayat öpücüğü de işe yaramadı. Çünkü, tarihin en şiddetli ekonomik krizi, bu kararın uygulanmasını ortadan kaldırdı. Nitekim, Ekonomiden Sorumlu Devlet Bakanı Kemal Derviş ve kamu bankalarının başına getirdiği Vural Akışık, ertelemeye kesinlikle karşı çıktı ve Böyle bir kaynak yok. Krediyi ödesinler diye bastırdı. (Talihe bakın ki, Vural Akışık`ın kararını alkışlayan yardımcısı Özcan Atalay da, şu anda Emlak Bankası`nda yöneticilik yaptığı döneme ilişkin soruşturmalar nedeniyle gözaltına alınan ekibin içinde.) Denizciler son bir hamle daha yaptı. Hükümet, 2001 Haziran ayında aynı kararnameyi, krediler 1 yıl ödemesiz, 5 yıl vadeye yayılsın şeklinde düzelterek çıkardı. Ancak Derviş`in ekibi tasfiye halindeki Emlak Bankası`nın Takip Daire Başkanlığı kararnameyi bu tarihe kadar uygulamadı. Aldıkları kredileri geri ödeyemeyen ve sadece ekonomik krizi bahane gösteren onlarca firma ise hala Ankara yollarını aşındırıyor. Savcılık ise Arı dahil 4 genel müdür ve onlarca yöneticiyi, usulsüz kredi vermekle suçlayan raporlara göre sorgulamaya devam ediyor.


DDK NASIL ÇALIŞIYOR?
Anayasa`nın 108. maddesine göre Cumhurbaşkanlığı`na bağlı olan Devlet Denetleme Kurulu, Cumhurbaşkanının isteği ile kamu kurum ve kuruluşlarında, sermayesinin yarısından fazlasına bu kurum ve kuruluşların katıldığı her türlü kuruluşta, kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşlarında, işçi ve işveren kuruluşlarında, kamuya yararlı dernek ve vakıflarda her türlü inceleme araştırma ve denetleme yapabiliyor. DDK inceleme sonucunu Cumhurbaşkanı`na sunuyor. Raporlar Cumhurbaşkanı`nın onayı alınıp gereği için Başbakanlığa gönderiliyor. Raporlarda dava açılması önerilirse, Başbakanlık bu raporları ilgili merciye aktarmakla yükümlü. Cumhurbaşkanı gerek görürse konuyu doğrudan adli ve idari mercilere de intikal ettirebiliyor.