İşte anlayış farkı

TİM ve İş Bankası... Avea`nın iki ortağı. Telecom Italia Mobile yani TİM 2004 bilançosunda Avea`nın değerini sıfır gösterirken, İş Bankası, bilançosunda yüzde 20 AVEA payı için 791 trilyon lira değer biçmiş. İki şirket de halka açık ve hisse senetleri borsada işlem görüyor. Küçük yatırımcı hangisi doğru diye merak ediyor


Eller üstünde tutulan iki ayrı şirket. Biri, hisse senetleri Milano Borsası`nda işlem gören Telecom Italia Mobile S.p.A yani TİM. Diğeri İstanbul Menkul Kıymetler Borsası`mn lokomotif şirketlerinden Türkiye İş Bankası...

Renkleri, kulvarları ayrı bu iki şirketin ortak noktası ise Türkiye`nin Turkcell ve Telsim`den sonra üçüncü GSM operatör şirketi olan eski adıyla Aria, şimdiki Avea`nın ortağı olmaları.

Cepten konuşma süresi Türkiye`de 2001 krizinden sonra yüzde 60`a yakın küçülme göstermişti hatırlarsınız. Aria da tam o günlerde çok iddialı bir şekilde Türkiye`ye adım atmıştı. 2 milyar 525 milyon dolar artı KDV lisans ücreti ödeyerek, yani peşin 3 milyar dolar vererek piyasaya üçüncü GSM operatörü olarak girdi Aria. O günlerde, Turkcell 17 milyar dolar piyasa değeriyle halka açılmıştı. Türkiye ve bütün dünya, GSM şirketlerinin inanılmaz çıkışını konuşuyordu. (Meraklısına not: Turkcell`in bugün piyasa değeri 9.054 milyar dolara düştü)

Akıl almaz bir ihale süreci yaşandı, tş Bankası-TİM konsorsiyumunun zarfından 3 milyar dolar gibi bir teklifin çıktığı an, Türk telekomünikasyon sektörünün kaderi de şekillendi. Devlet, bu astronomik teklif üzerine 4`üncü lisans ihalesini yapamadı. Çünkü yasaya göre 4`üncü lisansın bedeli 3`üncüden, yani 3 milyar dolardan daha düşük olmayacaktı. Ayrıca Türk Telekom da kendisine ihalesiz verilen 5`inci lisans için yine bu fiyatı ödeyecekti.

Ne var ki evdeki hesap çarşıya uymadı... 2000 yılında bahar havasında yapılan ihalenin ardından 2001 yılında kriz patladı. Dünya borsalarındaki teknoloji-telekom balonu da 2000 yılının sonlarında patladı. (Meraklısına not: Teknoloji-telekom şirketlerinin işlem gördüğü Amerikan Nasdaq Borsası 2000 yılı ortalarında 5 bin puandaydı. Son olarak Cuma günü 2 bin puanın alfanda 1.921 puandan kapandı) Türkiye`deki kriz, Aria`yı hayal kırıldığına uğrattı. Kişi başına aylık konuşma harcaması 30 dolarlardan 10 doların alfana indi.

En azından zarar, yatırım maliyetlerinden kısılarak kapatılabilirdi. Ancak ne Turkcell ne de Telsim pazar paylarını Aria ile paylaşmak istemedi. Roaming anlaşmaları da yapılamayınca, Aria büyük yatırımlara girişmek zorunda kaldı.

Cezalandırılan sadece Aria olmadı. Türk Telekom`un 5`inci lisansla kurduğu Aycell`in akıbeti Aria`dan da kötü oldu. Pazardan hatirı sayılır pay alamayan Aycell, astronomik rakamlarda zarar etmeye başladı.

En sonunda, TİM Türkiye`den çekilme eğilimini telaffuz etmeye başlayınca, Başbakan Erdoğan`ın kadim dostu İtalya Başbakanı Berlusconi devreye girdi.

Yeni bir başlangıçla Aycell ile Aria birleşip AVEA adını aldı. Yani 2 adet 3`er milyar dolarlık lisans tek şirkete dönüştü.

ilginçtir 4`üncü lisans ise hiçbir zaman safalamadı.

Önceki gün ikincisi yapılan Yatırımcı Danışma Konseyi toplantısında TIM`in CEO`su Marco Tronchetti Provera çıktı ve Türk Telekom`a talibiz, ancak alamazsak Avea`dan çıkmamız gerekir. Zira biz buraya 3 milyar dolar yatardık. Ülkeden çıkış koşullarını da bilmek istiyoruz dedi.

Zamansız değil ama sürpriz bir çıkış oldu... CEO`ların toplantısına damgasını vurdu bu sözler ve çok bu konuşuldu. Laf uçar gider. Gazeteci refleksi işte... Avea`dan çıkış maliyeti, Avea`ran değeri gibi konular aklıma takıldı. Provera`nın bu çıkışı acaba Avea`mn belirli bir fiyata yok mu sorusunu getirdi gündeme. Ve karşıma Avea`nrn fiyati ile ilgili iki farklı anlayış çıkta...

Evet Avea ile ilgili bir değer vardı.

Daha doğrusu...

İki farklı değer vardı...

Aynı şirket ama iki farklı değerleme Yıl 2001 iken, Aria`nın ilk kuruluş yapısında İtalyanlarla İş Bankası`nın eşite yakın ortaklıkları vardı. İş Bankası yüzde 51, TİM yüzde 49 hisseye sahipti. AVEA`nın doğumunda, İş Bankası`nın payı yüzde 20`ye düştü. Kalan hisseleri de TİM yüzde 40 ve Türk Telekom yüzde 40 olmak üzere paylaştı.

Gelin bu ortaklık yapısında Avea için kim ne değer biçmiş ona bakalım. TİM gerçekten büyük bir grup. Brezilya`dan Yunanistan`a, Hollanda`dan Güney Afrika`ya yatırımları olan İtalya`da Pirelli`yi de bünyesinde barındıran, Türk Telekom`a talip olabilecek ölçekte bir grup. Onbinlerce yatirrmcıya sahip.

Bilanço yatırımcıya kendini anlatmanın tek yoludur. Bilançonun özü doğruyu göstermektir. Bir şirket kendini yatırımcısına ancak rakamlarla ifade edebilir. TIM`in bilançosunu okuyorum, isteyenler internetten de indirebilirler. (www. tim.it)

2002 Faaliyet raporu sayfa 16`da yatırımcılarına Aria ile ilgili bilgi veriyor HM. Aria`dan bahsederken şirketin 2000-2002 arasındaki faaliyetlerinden 1.3 milyar euro zarar ettiğini belirtiyor. (Bugünkü pariteyle yaklaşık 1.7 milyar dolar) HM, ayrıca şirketin faaliyetini sağlıklı bir şekilde sürdürebilmesi için 2.5 milyar dolarlık işletme sermayesine ihtiyaç olduğunu söylüyor. Sonra aynı sayfada çok kritik bir cümle var:

Bilançomuzda Aria`nın 1 milyar 491 milyon Euro olan defter değerini sıfıra (0) indirdik.

İşin özeti şu: Aria`nın yüzde 49`una sahip olan TİM, bilançosunda bu hisselerin değerim sıfır olarak gösteriyor. Bu hisseler karşılığında özkaynaklanna tek bir cent bile koymuyor.

Gelelim TIM`in 2004 bilançosuna... Tekrar hatırlatalım: 2004`te Aria ve Aycell tüm aktif ve pasifleriyle birleşti. Yani altyapı, varlıklar, borçlar tek bir şirketin çatısı alfanda toplandı. Yeni şirkette, yani Avea`da TIM`in yüzde 40 hissesi oldu.

TIM`in 2004 faliyet raporunun 155`inci sayfasında Avea ile ilgili bir not var. Avea`daki hissselerimizin defter değerini sıfır olarak tutmaya devam ediyoruz.

İş Bankası`na göre Avea`nın değeri var Şimdi de gelin İş Bankası`nın bilançosuna bakalım. (www. isbank. com.tr)

İş Bankası da TİM gibi bilançosunu, uluslararası muhasebe standartlarında hazırlayan ve bu bilançoyu dünyanın kabul görmüş denetim (auditor) şirketlerine denetleten halka açık bir şirket.

İş Bankası`nın 2004 yılı faaliyet raporunun 45`inci sayfasında Avea`daki hisselerine ilişkin veriler bulunuyor. Avea olmadan önce İş Bankası yüzde 51 ortağı olduğu Aria`yı bağlı ortaklıklar portföyünde izliyormuş. Yeni yapıda hisse payı yüzde 20`ye düşünce iştirakler portföyüne transfer edilmiş. Ve cari dönem alış tutarı da 791 trilyon lira olarak verilmiş. (Alış tutarı denilirken, bağlı ortaklıklardan iştirak portföyüne geçiş kastediliyor)

Bunun anlamı şu. İş Bankası Avea`daki yüzde 20 hissesinin değerini 791 trilyon lira olarak belirliyor ve bu rakamı özkaynaklanna ekliyor. İş Bankası, Avea halka açık olmadığı için bu rakamı enflasyon değerlemesi yaparak hesaplamış)

Merak ediyorum. İş Bankası bilançosunda acaba Avea`daki yüzde 20 payında olabilecek değer düşüşlerine ilişkin karşılık ayırmış mı? 19`uncu sayfada özkaynak kalemlerine ilişkin dipnotlar kısmını inceliyorum. Hayır bir herhangi bir karşılık rezerv yok.

TİM de bilançosunu fiyakalı yapabilirdi Doğrusu kafam karıştı. Bir tarafta Avea`mn yüzde 40 ortağı TİM, Avea için O (sıfır) değer gösteriyor. Diğer tarafta iş Bankası yüzde 20 ortağı olduğu Avea için 791 trilyon liralık fiyat biçiyor.

TİM de benzer yolu seçebilir, bilançosunda pekala 791 trilyon çarpı 2 (Yüzde 40 hissesi olduğu için) 1 katrilyon 582 trilyon yani döviz bazında 1.150 milyar dolar değer yaratabilirdi.

Eh fena da olmazdı doğrusu. TIM`in bilançosu daha fiyakalı çıkabilirdi. Ancak TtM yatırımcısına saygıdan mı bilinmez, konservatif davranmayı, CEO`sunun da söylediği gibi bir muamma olan Avea konusunda `O` değer göstermeyi tercih etmiş. İş Bankası doğrusu daha optimist yaklaşmış. İş Bankası`nın 7.6 katrilyon liralık özkaynakları içinde 791 trilyon lira fena rakam değil. Yüzde 10`dan fazla değer teşkil ediyor. İş Bankası`nın 2004 yılı net kârının 635 trilyon 455 milyar lira olduğu da gözönüne alındığında Avea`mn gücü daha da belirginleşiyor.