Banknot 23 yılda 20 bin kat büyüdü
Güncelleme Tarihi:
Oluşturulma Tarihi: Kasım 01, 2001 09:215dk okuma
Lira’dan sıfır atmayı yıllardır düşünen Türkiye, bunun yerine bol sıfırlı üzücü rekorlara imza atıyor. 1978 yılında yeni görünümü ile mor binlikleri basan Türkiye, 23 yıl içinde banknot değerini 20 bin kat büyütmek zorunda kalacağı bir süreci yaşadı. Her yeni paranın ön ve arka yüzlerine basılan resimler de ilginç bir değişim çizgisi izledi. Türkiye Cumhuriyeti, ilk parasını 1927 yılında en büyük kupürü bin TL olarak piyasaya sürdü. Atatürk portreleriyle başlayan Türkiye Cumhuriyeti banknotları, İsmet İnönü`nün Cumhurbaşkanlığı döneminde onun portreleriyle basıldı. Menderes döneminde yeniden Atatürk resimlerine dönüldü ve bugüne kadar gelindi. Ayrıca Menderes döneminde, paraya ilk kez cami görüntüsü girdi. 1953 yılındaki 500 binliklerin arka yüzünde Sultan Ahmet Camii manzarası vardı.
23 yıl önce, Türkiye`nin gururu Boğaz Köprüsü`nü paraya taşıyan Türkiye, 20 milyonluk yeni banknotun arka yüzü için ise Efes Antik Kenti`nin görüntüsünü tercih etti. Yeni banknot, kamuoyunun kaşısına ilk kez yarın Merkez Bankası`nca yapılacak tanıtım toplantısında çıkacak. Nereden nereye?
Bir dönemin efsane parası sayılan mor binliğin basıldığı 1978`den bugüne, TL`nin itibar kaybeden ancak sıfırları büyüyen öyküsü ise özetle şöyle:
- Yıl 1978. Yeni tertip mor binlikler piyasaya sunuldu. Arka yüzünde İstanbul Boğazı bulunan 1.000`likler 3. Ecevit Hükümeti döneminde basıldı.
- Yıl 1981. Yıllarca Türkiye`nin en büyük parası olan binliklerin saltanatı sona erdi ve Türkiye, 5 binlikte tanıştı. Mor-yeşil renkteki 5 binlikte Mevlana Müzesi vardı. 5.000 TL, 12 Eylül sonrasında Bülent Ulusu Hükümeti döneminde basıldı.
- Yıl 1982. Kahverengi-yeşil tonların hakim olduğu 10 bin lira tedavüle çıktı. Mimar Sinan ve Selimiye Camii figürü bulunan 10.000 TL yine Ulusu Hükümeti döneminde kullanılmaya başlandı.
- Yıl 1988. Kırmızı 20 binlikler en büyük para oldu. Merkez Bankası İdare Meclisi Binası`nın arka yüzünü süslediği 20.000 TL 2. Turgut Özal Hükümeti`nin eseriydi.
- Yıl 1989. Yine 2. Özal hükümeti döneminde yeşil 50 binlikler piyasaya sürüldü. Arka yüzünde TBMM manzarası yeralan 50 binliklerde, Türk bayrağının yeşil renkte basılması, o dönemde hayli tartışma yarattı, bir ara bayrağın renginin değiştirilmesi hatta paranın toplatılması önerileri bile ortaya atıldı.
Sahte paraya savaş
- YIL 1991. Kahverengi yüzbinlikler kullanıma girdi. Ön yüzündeki Atatürk portresi değiştirildi, farklı bir portre kullanılmaya başlandı. Arka yüzünde Atatürk`e çiçek sunan öğrencilerin yeraldığı yüzbinlik, 1. Mesut Yılmaz Hükümeti döneminde denk geldi. 100.000 TL, sahte basıma karşı ilk kez yoğun güvenlik önlemleri ile donatıldı. Daha önce paralarda sadece paranın ortasındaki güvenlik şeridi ve fligran yer alırken yeni para ile birlikte kabartma baskı, ışığa tutunca tamamlanan Merkez Bankası logosu gibi özel güvenlik önlemleri kullanıldı.
- Yıl 1992. Mavi 250 binlikler, Alanya`daki Tarihi Kule görüntüsüyle piyasada boy gösterdi. O sırada, 7. Süleyman Demirel Hükümeti görevdeydi. - Yıl 1993. Mor Beşyüz binliklerde Çanakkale Şehitleri Anıtı yeraldı. Yine, 7. Demirel Hükümeti iş başındaydı.
- Yıl 1995. Türkiye ilk kez 6 sıfırlı parayı gördü. Bordo mavi renkteki 1 milyonluk banknot, Atatürk Barajı görüntüsü ile basıldı. O yıl, 1. Tansu Çiller Hükümeti görev yapıyordu.
Silik sıfır
- Yıl 1997. 5 milyonluklar doğdu. Anıtkabir`in panoramik görüntüsünün dikkati çektiği kahverengi 5 milyonluklar, aynı renkteki 100 binliklerle karıştırıldı. 5 milyonluk basılırken Necmettin Erbakan, Başbakan`dı. O günlerde TL`den sıfır atılmasına yönelik ilk adım atıldı ve paranın üç sıfırı ilk kez diğerlerinden daha silik basıldı. Üç sıfır atılması kararı alınması durumunda aynı banknotların kullanımda kalabilmesi için alınan bu önleme rağmen sıfır atma operasyonu yapılamadı.
- Yıl 1999. Kırmızı 10 milyonluklar piyasaya sürüldü. Piri Reis`in Dünya Haritası bulunan 7 sıfırlı para, 5. Ecevit Hükümeti döneminde basıldı. Sıfır atma operasyonu olasılığına karşı alınan silik sıfır önlemi 10 milyonluklarla iyice yerleşti. Bu kez 5 sıfırın silik basılması gündeme geldi ancak vazgeçilerek yine 3 sıfır silik tutuldu.
Harabe
- Yıl 2001. Türkiye 20.000.000 TL`lik banknotu karşılamaya hazırlanıyor. Bu kez sanki paranın harap halini anlatırcasına arka yüzünde ilk kez tarihi harabe görüntüsü yer alacak. Yeni paraya Efes Antik Kenti`nin görüntüsü basılacak.
KUTU: Osmanlı Devleti`nde ilk kağıt para, Kaime adı altında Abdülmecit zamanında tedavüle çıkarıldı, 1915`te ise adı Evrakı Nakdiyeye dönüştürüldü. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra, Cumhuriyet döneminin ilk banknotları basıldı. 7 ayrı değerdeki banknot 15 Aralık 1927 tarihinde tedavüle çıkarıldı ve Evrakı Nakdiye ile değiştirildi. Ancak banknotlar 1958 yılında Merkez Bankası Banknot Matbaası`nın kuruluşuna kadar yurt dışında basıldı.
20 milyonluk banknota tepki
Merkez Bankası, 20 milyon liralık yeni banknotun basımına hazırlanırken, ekonominin eski patronları kararı eleştirdi. DYP-SHP Hükümeti Dönemi`nde bakanlık yapan ve 1995 yılında TL`den üç sıfır atılması için Merkez Bankası`ndaki uzmanlarla proje hazırlayan Onur Kumbaracıbaşı, Parayla oynamasınlar dedi. Kumbaracıbaşı, TL`den üç sıfır atma çalışmasının hükümet ortağı parti yöneticileri ve bazı iktisatçılar tarafından yeterli desteği görmediği için tamamlanamadığını hatırlatarak şunları söyledi: Bu operasyon, enflasyonu düşürmek için yapılmayacaktı. TL`yi kullanılır hale getirmeyi amaçlıyordu. Ancak enflasyon düşmüyor, yeni para olmaz diye kaşı çıkıldı. Bu mantıkla Türkiye Guinnes Rekorlar Kitabı`na girer. 20 milyonluk değil 30-35 milyonluk da bassınlar. Türkiye`yi alay konusu yapmasınlar. Bu kriz ortamında parayla oynamasınlar. Biraz daha idare etsinler. Daha sonra 6 sıfır atılması gerekecek.
TANER’DEN DESTEK
Hazineden Sorumlu Devlet eski Bakanı Güneş Taner ise 20 değil 50 milyonukların bile çıkarılması gerektiğini söyledi. Taner, bir büyük kupürün doğrudan doğruya ihtiyaçtan kaynaklandığını belirtti ve Para hızla eskiyor. Bugün 500 bin TL hatta 1 milyon lira kullanan kalmadı. Aslında 20 değil 50 milyonluk basmaları lazım. Tabii ideali ülkedeki para sistemini düzeltip yeni TL`ye geçmek dedi.
Devlet eski Bakanı Işın Çelebi ise ekonomik ve siyasi krizin derinleştiğini bir ortamda TL`ye güven duyulmadığına işaret ederek, 20 milyon liralık banknot ekonomiyi yönetenlerin karnesidir. Bugün sivil toplum kuruluşları ekonomik programın başarı şansının giderek azaldığını söylüyor, Seçim ve Siyasi Partiler Yasaları`nda değişiklik talebini dile getiriyorlarsa, bu taleplere verilecek yanıt yeni banknot basımı ile hataları tescil etmek olmamalı diye konuştu.
Merkez Bankası eski Başkan Vekili Zekeriya Yıldırım, dolaşımdaki kupür dengesine göre yeni para basılmasının teknik zorunluluk olabileceğini söyleyerek Benim gönlüm TL`den sıfır atılmasından yana. İlk fırsatta kupürü küçültüp, TL`nin itibarını büyütmek lazım şeklinde konuştu.
23 yıl önce, Türkiye`nin gururu Boğaz Köprüsü`nü paraya taşıyan Türkiye, 20 milyonluk yeni banknotun arka yüzü için ise Efes Antik Kenti`nin görüntüsünü tercih etti. Yeni banknot, kamuoyunun kaşısına ilk kez yarın Merkez Bankası`nca yapılacak tanıtım toplantısında çıkacak. Nereden nereye?
Bir dönemin efsane parası sayılan mor binliğin basıldığı 1978`den bugüne, TL`nin itibar kaybeden ancak sıfırları büyüyen öyküsü ise özetle şöyle:
- Yıl 1978. Yeni tertip mor binlikler piyasaya sunuldu. Arka yüzünde İstanbul Boğazı bulunan 1.000`likler 3. Ecevit Hükümeti döneminde basıldı.
- Yıl 1981. Yıllarca Türkiye`nin en büyük parası olan binliklerin saltanatı sona erdi ve Türkiye, 5 binlikte tanıştı. Mor-yeşil renkteki 5 binlikte Mevlana Müzesi vardı. 5.000 TL, 12 Eylül sonrasında Bülent Ulusu Hükümeti döneminde basıldı.
- Yıl 1982. Kahverengi-yeşil tonların hakim olduğu 10 bin lira tedavüle çıktı. Mimar Sinan ve Selimiye Camii figürü bulunan 10.000 TL yine Ulusu Hükümeti döneminde kullanılmaya başlandı.
- Yıl 1988. Kırmızı 20 binlikler en büyük para oldu. Merkez Bankası İdare Meclisi Binası`nın arka yüzünü süslediği 20.000 TL 2. Turgut Özal Hükümeti`nin eseriydi.
- Yıl 1989. Yine 2. Özal hükümeti döneminde yeşil 50 binlikler piyasaya sürüldü. Arka yüzünde TBMM manzarası yeralan 50 binliklerde, Türk bayrağının yeşil renkte basılması, o dönemde hayli tartışma yarattı, bir ara bayrağın renginin değiştirilmesi hatta paranın toplatılması önerileri bile ortaya atıldı.
Sahte paraya savaş
- YIL 1991. Kahverengi yüzbinlikler kullanıma girdi. Ön yüzündeki Atatürk portresi değiştirildi, farklı bir portre kullanılmaya başlandı. Arka yüzünde Atatürk`e çiçek sunan öğrencilerin yeraldığı yüzbinlik, 1. Mesut Yılmaz Hükümeti döneminde denk geldi. 100.000 TL, sahte basıma karşı ilk kez yoğun güvenlik önlemleri ile donatıldı. Daha önce paralarda sadece paranın ortasındaki güvenlik şeridi ve fligran yer alırken yeni para ile birlikte kabartma baskı, ışığa tutunca tamamlanan Merkez Bankası logosu gibi özel güvenlik önlemleri kullanıldı.
- Yıl 1992. Mavi 250 binlikler, Alanya`daki Tarihi Kule görüntüsüyle piyasada boy gösterdi. O sırada, 7. Süleyman Demirel Hükümeti görevdeydi. - Yıl 1993. Mor Beşyüz binliklerde Çanakkale Şehitleri Anıtı yeraldı. Yine, 7. Demirel Hükümeti iş başındaydı.
- Yıl 1995. Türkiye ilk kez 6 sıfırlı parayı gördü. Bordo mavi renkteki 1 milyonluk banknot, Atatürk Barajı görüntüsü ile basıldı. O yıl, 1. Tansu Çiller Hükümeti görev yapıyordu.
Silik sıfır
- Yıl 1997. 5 milyonluklar doğdu. Anıtkabir`in panoramik görüntüsünün dikkati çektiği kahverengi 5 milyonluklar, aynı renkteki 100 binliklerle karıştırıldı. 5 milyonluk basılırken Necmettin Erbakan, Başbakan`dı. O günlerde TL`den sıfır atılmasına yönelik ilk adım atıldı ve paranın üç sıfırı ilk kez diğerlerinden daha silik basıldı. Üç sıfır atılması kararı alınması durumunda aynı banknotların kullanımda kalabilmesi için alınan bu önleme rağmen sıfır atma operasyonu yapılamadı.
- Yıl 1999. Kırmızı 10 milyonluklar piyasaya sürüldü. Piri Reis`in Dünya Haritası bulunan 7 sıfırlı para, 5. Ecevit Hükümeti döneminde basıldı. Sıfır atma operasyonu olasılığına karşı alınan silik sıfır önlemi 10 milyonluklarla iyice yerleşti. Bu kez 5 sıfırın silik basılması gündeme geldi ancak vazgeçilerek yine 3 sıfır silik tutuldu.
Harabe
- Yıl 2001. Türkiye 20.000.000 TL`lik banknotu karşılamaya hazırlanıyor. Bu kez sanki paranın harap halini anlatırcasına arka yüzünde ilk kez tarihi harabe görüntüsü yer alacak. Yeni paraya Efes Antik Kenti`nin görüntüsü basılacak.
KUTU: Osmanlı Devleti`nde ilk kağıt para, Kaime adı altında Abdülmecit zamanında tedavüle çıkarıldı, 1915`te ise adı Evrakı Nakdiyeye dönüştürüldü. Cumhuriyetin kuruluşundan sonra, Cumhuriyet döneminin ilk banknotları basıldı. 7 ayrı değerdeki banknot 15 Aralık 1927 tarihinde tedavüle çıkarıldı ve Evrakı Nakdiye ile değiştirildi. Ancak banknotlar 1958 yılında Merkez Bankası Banknot Matbaası`nın kuruluşuna kadar yurt dışında basıldı.
20 milyonluk banknota tepki
Merkez Bankası, 20 milyon liralık yeni banknotun basımına hazırlanırken, ekonominin eski patronları kararı eleştirdi. DYP-SHP Hükümeti Dönemi`nde bakanlık yapan ve 1995 yılında TL`den üç sıfır atılması için Merkez Bankası`ndaki uzmanlarla proje hazırlayan Onur Kumbaracıbaşı, Parayla oynamasınlar dedi. Kumbaracıbaşı, TL`den üç sıfır atma çalışmasının hükümet ortağı parti yöneticileri ve bazı iktisatçılar tarafından yeterli desteği görmediği için tamamlanamadığını hatırlatarak şunları söyledi: Bu operasyon, enflasyonu düşürmek için yapılmayacaktı. TL`yi kullanılır hale getirmeyi amaçlıyordu. Ancak enflasyon düşmüyor, yeni para olmaz diye kaşı çıkıldı. Bu mantıkla Türkiye Guinnes Rekorlar Kitabı`na girer. 20 milyonluk değil 30-35 milyonluk da bassınlar. Türkiye`yi alay konusu yapmasınlar. Bu kriz ortamında parayla oynamasınlar. Biraz daha idare etsinler. Daha sonra 6 sıfır atılması gerekecek.
TANER’DEN DESTEK
Hazineden Sorumlu Devlet eski Bakanı Güneş Taner ise 20 değil 50 milyonukların bile çıkarılması gerektiğini söyledi. Taner, bir büyük kupürün doğrudan doğruya ihtiyaçtan kaynaklandığını belirtti ve Para hızla eskiyor. Bugün 500 bin TL hatta 1 milyon lira kullanan kalmadı. Aslında 20 değil 50 milyonluk basmaları lazım. Tabii ideali ülkedeki para sistemini düzeltip yeni TL`ye geçmek dedi.
Devlet eski Bakanı Işın Çelebi ise ekonomik ve siyasi krizin derinleştiğini bir ortamda TL`ye güven duyulmadığına işaret ederek, 20 milyon liralık banknot ekonomiyi yönetenlerin karnesidir. Bugün sivil toplum kuruluşları ekonomik programın başarı şansının giderek azaldığını söylüyor, Seçim ve Siyasi Partiler Yasaları`nda değişiklik talebini dile getiriyorlarsa, bu taleplere verilecek yanıt yeni banknot basımı ile hataları tescil etmek olmamalı diye konuştu.
Merkez Bankası eski Başkan Vekili Zekeriya Yıldırım, dolaşımdaki kupür dengesine göre yeni para basılmasının teknik zorunluluk olabileceğini söyleyerek Benim gönlüm TL`den sıfır atılmasından yana. İlk fırsatta kupürü küçültüp, TL`nin itibarını büyütmek lazım şeklinde konuştu.