Tüketiciye 8 kritik uyarı

Ticaret Bakanlığı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürü Avni Dilber, TBMM Dilekçe Komisyonu’nda tüketiciyi aydınlatmaya yönelik dikkat çeken önerilerde bulundu. Dilekçe Komisyonu bünyesinde kurulan, “Türkiye’de Finansal Okuryazarlığın Yaygınlaştırılması ve Düzeyinin Artırılması Alt Komisyonu” kapsamında konuşan Dilber, sunumunda tüketicinin aydınlatılmasına yönelik verdiği örneklerle dikkat çekti. Vatandaşın hak aramada yaşadığı çekingenliklerin firmaların yanına kâr kaldığının altını çizen Dilber’in tüketicilere verdiği tüyolar Meclis tutanaklarında şu şekilde yer aldı:

1- VAZGEÇTİĞİNİZ 100 TL FİRMAYA KÂR KALIYOR: “Vatandaş ‘100 liranın peşine mi düşeceğim?’ diye düşünüyor. Ancak önemsenmeyen 100 liranın 35 milyon işlemde kaç lira ettiği hesap edin! Bu rakam karşı tarafın kârına dönüşüyor. Dolayısıyla biz o kârları etmelerini istemiyoruz. Sosyal mühendislik dolandırıcılığına ilişkin de kurumlararası koordinasyon içerisinde hareket edeceğiz. Bunun yasal alt yapısının hazırlanması gerekir. Biraz daha sert tedbirler almakta fayda var.

2- TÜKETİCİ KREDİSİNDE CAYMA HAKKI VAR: Diyelim ki kredi çektiniz. Tüketici kredisi kullandınız. 14 günlük cayma hakkı var. 10 gün sonra vazgeçip, 10 günlük faizini ödeyebiliyorsunuz ya da krediyi erken kapatıp buradaki haklardan faydalanabiliyorsunuz. Dosya tahsis ücreti ya da daha doğrusu kredi tahsis ücreti diyelim, eski ismiyle ‘dosya masrafı’ dediğimiz; bunun bir ölçüsü var, diyor ki: ‘Çektiği kredinin binde 5’ini geçemez’.

3- BANKA, AİDATIN BİLGİSİNİ VERMELİ: Kredi kartı aidatı alabiliyor banka. Bunun bilgisini vermesi gerekiyor. Ancak bütün bankaların ya da finans kuruluşlarının şöyle bir yükümlülüğü var: Ücretsiz kredi kartı, daha doğrusu aidatsız bir kredi kartı üretme zorunluluğu var. Yani vatandaş aidatı olan bir kredi kartı almak zorunda değil. Çünkü aidatı aldığı kartta ilave haklar verebiliyor, puan kazanma, taksit imkânı gibi bu tür haklar verebildiği için vatandaştan aidat da alabiliyor. Tabii, bunun da bir ölçüsü var: Vatandaşın kabul ettiği sürece karşılıklı ya ücretsiz kart alır ya da onu alıp aidat ödemeyi kabul eder. Yani şöyle bir durum yok: ‘Ben kredi kartını aldım, benden aidat aldılar’ demek artık vatandaşın bir hukuki hakkı değil, geldiğimiz noktada çünkü aidatsız kart alma hakkı var.

4- İŞLEM BAŞINA CEZA: 17 kalemde ücret alabiliyor bankalar. Bazılarında ölçü var, bu kalemlerde ücretler alınabiliyor. Bunun dışına çıktığı zaman veya bunların üstünde aldığı zaman, işlem başına ceza kesiliyor. Yani kaç tane müşteriye bunu uyguladıysa, son yeniden değerlemede 3 bin 166 TL işlem başına cezalar çıkabiliyor. Dolasıyla çok yüksek miktarda cezalar çıkabildiği için bu konuda finans kuruluşları buna çok meyil etmiyorlar.

5- HUKUK BANKAYI KORUMUYOR: Bugün bir bankayla yapmış olduğu sözleşmede aleyhinize bir hüküm varsa hukuk bankayı korumuyor. ‘Mutlak geçersizdir’ diyor. Yani sizin aleyhinize hüküm yazılmış olması 20-30 sayfalık bir sözleşme silsilesi bankayı korumuyor, hüküm diyor. Eğer olur da hukuka yansırsa vatandaş her halükarda burada zaten haklı çıkıyor. Mevzuatta bir düzenleme vardır, ‘Ortalama tüketicinin algılama düzeyini yanıltacak reklam ve ilanlar yapılamaz’. ‘Ortalama tüketici’ dediğimiz nedir? Bir otomobil alıyorsa o konuda orta bir bilgiye sahip olan, kredi çekiyorsa orada ortalama bir bilgiye sahip olan kişiyi kastediyoruz.

6- TÜM SERVİSLER TEK KAYNAKTA: İnternette bir yetkili servis ararken tamamen yetkisiz bir servisle karşılaşabiliyorsunuz, bu konuda da çalışmalarımız var. Mesela, Servis Bilgi Sistemi kurduk, tek kaynaktan tüm servislere ulaşacağı bir şey kurduk.

7- MEVZUATI TEMEL DÜZEYDE BİLİN: Ben bir vatandaşın konut kredisi sözleşmesini okumasını istemiyorum mesela, bunun tam tersini düşünürüz değil mi? Yani, ‘Okusun, anlasın’ deriz, böyle bir ihtimal yok aslında, okumasını da anlamasını da... Aslında mevzuat onu koruyor; yani temel bilgileri bilmesi yeterli. Ne kadar çektim, kaç aylık çektim, benim için avantajlı olan bu mu yoksa yan bankadakinin verdiği kredi mi; bunları bilmesi bizim açımızdan yeterli.

8- 14 GÜN SEBEPSİZ CAYMA HAKKINIZ VAR: İnternetten alışverişte 14 günlük sebepsiz cayma hakkımız olduğunu biliyor musunuz? Hak arama noktasında da çekingenliğimiz var. Eskiden şikâyetler şöyleydi: ‘Bankalar bana sigorta yaptı, bunun iptalini istiyorum’. Bizim yaptığımız son değişiklikten sonra şöyle bir hüküm koyduk: Bir vatandaş kredi bağlantılı sigorta yaparsa, bunun yerine bir poliçe getirirse sen bunu iptal etmek zorundasın. Şimdi, şikâyetler şöyle geliyor: ‘Ben bankaya başvuruyorum, poliçemi kabul etmiyor’. Aslında, biz bu yaptığımız değişiklikle tüketici bilincini artırıyoruz. Bir dolandırıcı ortaya çıkıp vatandaşı dolandırıyorsa biz anında buna erişim engeli verebiliriz.”