İhracat rekoru çiftçiyi güldürmedi

HEM sofraların hem de tarım ihracatının önemli ürünlerinden mandalina, zirai don ve kuraklığın damga vurduğu tarım sektöründe rekolte istisnası yaşadı. Mandalina bahçelerinde mahsul öylesine bol ki talep arza yetişemedi. Kış aylarında hemen her evde tüketilen, C vitaminiyle bağışıklığı destekleyen mandalina; üretimdeki artışa paralel olarak ihracatta da rekor seviyelere ulaşarak tarım sektörüne moral verdi. Kasımda 239 milyon dolarlık mandalina ihraç edildi.

YILLIK ARTIŞ YÜZDE 61

İhracatta rekor yaşanan mandalinaya mercek tuttuk. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından yayımlanan “Bitkisel Üretim 2.Tahmini, 2025” raporuna göre 2024 yılında 1.9 milyon ton olan mandalina üretiminin, 2025 sonunda yüzde 10.5’lik artışla 2.1 milyon tona yükselmesi bekleniyor. Turunçgiller içerisinde mandalinanın payı ise geçen yıl yüzde 7 iken, bu yıl beklenti yüzde 10.8’e yükselmesi yönünde.

Üretimdeki performans ihracatta da paralel ilerledi. Ekim ayında 114 milyon dolarlık mandalina ihraç edilmiş ve sektörün yüzü gülmüştü. Mandalinanın kasımdaki ihracat performansı ise daha da yukarda oldu; bir ayda yurtdışına 239 milyon dolarlık mandalina satıldı. 2024 yılının ocak-kasım döneminde 381 milyon dolar olan mandalina ihracatı bu yılın aynı döneminde ise yüzde 61’lik artışla 615 milyon dolara yükseldi.

‘TARİH YAZDIK’

Ege Yaş Meyve Sebze İhracatçıları Birliği Başkanı Hayrettin Uçak, mandalina ile gelen ihracat başarısını geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada “Tarih yazıyoruz” sözleriyle yorumladı. 2015 yılında 298 milyon dolar olan mandalina ihracatının 10 yılda iki kat arttığına ve 2023 yılındaki 575 milyon dolarlık rekorunun bu yıl 11 ayda kırıldığına dikkat çeken Uçak, “Aralık ayında gerçekleştireceğimiz ihracatla yılı 750-800 milyon dolarlık ihracatla kapatmış olacağımızı düşünüyoruz. 2026 ve sonraki yıllarda mandalina ihracatında yıllık 1 milyar doları aşmak için çaba göstereceğiz” şeklinde konuştu.

DALDA KALDI

İhracatta rekor kırılıyor ama Uçak’ın verdiği bilgilere göre bu yıl 2 milyon 130 bin tonluk mandalina rekoltesinin sadece yüzde 32’si ihraç edildi. Geri kalanı genellikle iç pazarda tüketilir diye düşünüyoruz ama bahçelerden gelen bilgiler öyle değil. Mandalinada ihracatçının yaşadığı bayram üreticiye de yansıdı mı? Soruyu ziraat odalarının başkanlarına yönelttik. Mersin Ziraat Odası Başkanı Musa Yılmaz’ın verdiği bilgilere göre Mersin’de mandalina dalında kaldı. Bu yıl mandalinada rekoltenin yüksek olduğunu söyleyen Yılmaz, “Ucuz olan mandalinanın talep görmediğine şahit olduk. Çiftçinin verdiği fiyat üretim ve işçi maliyetlerini karşılamıyor o yüzden de toplamadı dalında kaldı” dedi.

EN AZ 8 TL OLMALI

TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Adana Şube Başkanı Ahencan Tayakısı’nın anlattıkları da çok farklı bir tablo çizmedi. Mandalina’nın kilogram fiyatının bahçede 4.5 TL olduğunu ve üreticinin maliyetini karşılamadığını söyleyen Tayakısı’na göre bu meyve bahçede en az 8 TL’den satılmalı. Tayakısı, şöyle devam etti: “Bazı bahçelerde fiyatlar tutmayınca üreticiler meyvelerini kilosu 2 TL’den halka açtı. Dalında kalması veya yere dökülmesi zararlı. Bazı üreticiler ise belediyelere ikram olarak gönderdi.” Adana’da yüksek rekolteye rağmen ihracatta olması gereken seviyeye gelinmediğini belirten Tayakısı, “Bunun nedeni ise ihracatçıların istediği fiyatların üreticinin maliyetini karşılamaması. Bu durumda üretici satmıyor ve dalında kalmasını tercih ediyor” eleştirisini getirdi.

DÜNYADAKİ PAYIMIZ NE?

Türkiye mandalina üretiminde dünyada ilk sıralarda yer alıyor. Tarım ve Orman Bakanlığı’nın yayımladığı “Turunçgiller 2024” raporunda yer alan USDA verilerine göre, 2023/24 piyasa yılı itibarıyla dünyada yaklaşık 47 milyon ton portakal, 38 milyon ton mandalina, 10 milyon ton limon, 7 milyon ton greyfurt üretimi olmak üzere toplam 103 milyon ton dolayında turunçgil üretimi gerçekleşti. Bu dönemde üretimin yüzde 71’i Çin tarafından karşılandı. Türkiye ise yüzde 8’lik pay ve 2.9 milyon tonluk üretim ile dünya mandalina üretiminde ikinci sırada yer aldı. Yine aynı dönemde (2023-2024) mandalina ihracatında önde gelen ülkeler arasında ise yüzde 25’lik pay ile Türkiye, Çin’in ardından ikinci sırada.

TARIMSAL GİRDİ EKİMDE YÜZDE 2.04 ARTTI

TÜİK, ekim ayına ilişkin tarımsal girdi fiyat endeksi (Tarım-GFE) verilerini açıkladı. Buna göre endeks, ekimde bir önceki aya kıyasla yüzde 2.04, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 33.66 ve 12 aylık ortalamalar bazında da yüzde 32.3 yükseldi. Ekimde yıllık bazda artışın az olduğu alt gruplar yüzde 18.91 ile tarımsal ilaçlar, yüzde 20.98 ile bina bakım masrafları oldu. Yıllık artışın yüksek olduğu alt gruplar ise yüzde 64.33 ile veteriner harcamaları, yüzde 47.39 ile gübre ve toprak geliştiriciler olarak kayıtlara geçti.

RAKAMLARLA MANDALİNA

- 239 MİLYON DOLAR: KASIM AYI İHRACAT GELİRİ

- 615 MİLYON DOLAR: OCAK-KASIM DÖNEMİ İHRACAT GELİRİ

- 1.9 MİLYON TON: 2024 YILINDA ÜRETİLEN MİKTAR

- 2.1 MİLYAR TON: 2025 REKOLTESİ (tahmin)