Enflasyon muhasebesi Meclis`te

Güncelleme Tarihi:

Enflasyon muhasebesi Meclis`te
Oluşturulma Tarihi: Eylül 19, 2003 13:557dk okuma

Enflasyon muhasebesi olarak adlandırılan yasa tasarısı Meclis`e sunuldu. tasarı, yasalaştığı takdirde 1 Ocak 2004 yılında yürürlüğe girecek

Belirli koşulların oluşması durumunda vergide enflasyon düzeltmesini öngören yasa tasarısı, TBMM´ye sunuldu. Kamuoyunda ´´enflasyon muhasebesi´´ olarak adlandırılan ve gelir üzerinden elde edilen vergilerin mükellefleri olan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinden bilanço esasına göre defter tutan mükelleflere gerekli koşulların oluşması halinde enflasyon düzeltmesi imkanı getiren tasarı, yasalaştığı takdirde 1 Ocak 2004 yılında yürürlüğe girecek.

Yürütme ve yürürlükle birlikte 12 maddeden oluşan tasarıya göre,enflasyon düzeltmesi yapılmaya başlanması için son üç hesap döneminde toptan eşya fiyat endeksinde (TEFE) meydana gelen kümülatif artışın yüzde 100´ü aşması ve içinde bulunulan hesap dönemindeki fiyat endeksiartışının yüzde 10´dan fazla olması koşulu birlikte aranacak. Özel hesap dönemine tabi mükelleflerde bu oranlar, özel hesap dönemi itibarıyla belirlenecek. Yeni işe başlayan mükellefler için de bu koşullar geçerli olacak. Enflasyon düzeltmesi için aranan iki koşulun birlikte gerçekleştiği durumlarda uygulama devam edecek, ikisi de gerçekleşmezse enflasyon düzeltmesi uygulaması sona erecek. Bu kriterlerden birinin gerçekleşmesi halinde ise enflasyon düzeltmesine devam edilecek.

BAKANLAR KURULUNA YETKİ
Geçici vergi dönemlerinde de mükellefler mali tablo çıkararak enflasyon düzeltmesi yapmakla yükümlü olacak. Ancak geçici vergi dönemlerinde son üç hesap dönemi yerine son 36 ay ve içinde bulunulan hesap dönemi yerine de son 12 ay dikkate alınacak. Bir hesap dönemi içindeki geçici vergi dönemlerinin herhangi birinde enflasyon düzeltmesi yapılması halinde, takip eden geçici vergi dönemlerinde ve içinde bulunulan hesap dönemi sonunda da enflasyon düzeltmesi yapılacak. Bakanlar Kurulu, enflasyon düzeltmesi için öngörülen yüzde 100 oranını yüzde 35´e kadar indirmeye ve tekrar yasal seviyesine kadar yükseltmeye, yüzde 10 oranını ise yüzde 25´e kadar çıkarmaya ve yeniden yasal seviyesine çekmeye yetkili olacak.

Düzeltme işlemlerinde esas alınacak tarihleri, düzeltmeye konu olan değerler için farklı belirleyen tasarı, mükelleflere, düzeltme işlemlerinde Maliye Bakanlığınca belirlenen toplulaştırılmış yöntemleri uygulama olanağı da getiriyor. Ancak, toplulaştırılmış yöntemlerden birini seçen mükellefler, seçtikleri yöntemden, bu seçimiyaptıkları hesap dönemi dahil üçüncü hesap döneminin sonuna kadar dönemeyecek.

Tasarıya göre enflasyon düzeltmeleri, ilgili kıymetlere ait fark hesaplarına ve enflasyon düzeltme hesabına kaydedilecek. Tasarı, enflasyon düzeltmesine tabi tutulan değerlerin elden çıkarılması halinde bunlara ilişkin enflasyon düzeltme farklarının maliyet sayılmasını, matrahın tespitinde kanunen kabul edilmeyen giderler, istisnalar ve geçmiş yıl mali zararlarının, enflasyon düzeltmesine tabi tutarlarının dikkate alınmasını da öngörüyor. Tasarı uyarınca amortismanlar ve itfa payları, düzeltilmiş değerler üzerinden hesaplanacak. Kazançlarını işletme hesabı esasına göre tespit eden mükellefler ile serbest meslek erbabı da amortismana tabi iktisadi kıymetlerini, düzeltilmiş tutarları üzerinden amortismana tabi tutabilecek.

Enflasyon düzeltmesi uygulanmayan bir hesap döneminden sonra enflasyon düzeltme şartlarının yeniden oluşması halinde, enflasyon düzeltmesi yapılan en son dönemden başlamak üzere uygulama yapılacak. Bu şekilde belirlenen geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı da zarar olarak kabul edilmeyecek. Ancak, matrahın tespitinde geçmiş yıl mali zararları kayıtlı değerleri ile dikkate alınacak. Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortayla çıkan oranı dikkate alınarak düzeltilecek.

MALİYE´NİN YETKİLERİ
Maliye Bakanlığı, mükellef veya meslek grupları ya da mükelleflerin aktif toplamları veya ciroları itibarıyla; enflasyon düzeltmesinde toplulaştırılmış yöntemler kullanılmasına izin vermeye, toplulaştırılmış yöntem uygulanabilecek kalemleri belirlemeye; hangi tür mali tabloların enflasyon düzeltmesine tabi tutulup tutulmayacağını ve geçici vergi dönemlerinde düzeltilip düzeltilmeyeceğini, tasarıda yer almayan kıymetler için düzeltmeye esas tarihi belirlemeye, ortalama ticari kredi faiz oranının tespitineilişkin usul ve esasları tespit etmeye yetkili olacak.Bunların yanı sıra Maliye Bakanlığı, bölgeler, sektörler, iş grupları,iş nevileri veya parasal olmayan kıymetler itibarıyla döviz, altın ve benzeri değerleri esas alarak düzeltme yaptırmaya ve günlük olarak belirlenen endeks veya değerleri kullanmaya, parasal ve parasal olmayan kıymetleri belirlemeye, net parasal pozisyon kar-zarar hesabı yaptırmaya, enflasyon düzeltmesine ilişkin usul ve esasları da belirlemeye yetkili olacak. Yeniden değerleme yapılacak yılın ekim ayında, bir önceki yılın aynı dönemine göre DİE´nin Toptan Eşya Fiyatları Genel Endeksinde meydana gelen ortalama fiyat artış oranı, yeniden değerleme oranı kabul edilecek. Bu oran, Maliye Bakanlığınca resmi Gazete´de ilan edilecek.

DÜZELTME KATSAYILARI İLAN EDİLECEK
Tasarıdaki geçici maddeye göre, düzeltme işlemi, Türkiye geneli için hesaplanan toptan eşya fiyatları genel endeksi göz önünde bulundurularak Maliye Bakanlığı´nca belirlenen düzeltme katsayıları kullanılarak yapılacak. Düzeltme işlemi 1970 yılından itibaren uygulanacak. Maddi duran varlıklar, maliyeti bedeli, mali duran varlıklar ise alış bedeli üzerinden düzeltmeye tabi tutulacak. Maddi duran varlıklar, mali duran varlıklar ve özel tükenmeye tabivarlıklar ile stokların maliyet ya da alış bedelleri içindeki reel olmayan finansman giderleri, belgelendirmeleri halinde ilgili varlığınmaliyet bedelinden düşülecek.

Mükelleflerin reel olmayan finansman maliyetini belgelememesi durumunda son 5 hesap dönemi içinde aktife giren kalemlerin maliyet bedeline dahil olan finansal giderlerinin reel olmayan kısımları, oranlar dahilinde maliyet veya alış bedelinden indirilecek. Sözkonusu 5 hesap döneminden önce aktif giren kıymetlerin bedeline dahil edilen finansman giderleri maliyet ve artış bedellerinden düşülemeyecek. Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço değerindekideğerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilecek.

Öz sermaye kalemlerinin düzeltilmesinde 1 Ocak 2004 tarihinden önce ayrılan yeniden değerleme değer artış fonu gibi fonlar öz sermayeden düşülecek. Bu ve benzeri fonların sermayeye ilavesi nedeniyle oluşan sermaye artışları, sermaye artışı olarak dikkate alınmayacak ve enflasyon muhasebesine tabi tutulmayacak. 2003 yılı hesap dönemine ait beyannamede yer alan indirilemeyen geçmiş yıl mali zararları matrahın tespitinde mukayyet (kayıtlı) değerleri ile dikkate alınacak. 31 Aralık 2003 tarihli bilançonun düzeltilmiş aktif toplamından düzeltilmiş sermaye, düzeltilmiş hisse senetleri ihraç primleri ve düzeltilmiş hisse senedi iptal karları ile borç toplamının çıkarılmasısonucunda bulunan fark, geçmiş yıllar kar-zarar hesabında gösterilecek. Bu şekilde tespit edilen geçmiş yıl karı vergiye tabi tutulmayacak, geçmiş yıl zararı ise zarar olarak kabul edilmeyecek. Pasif kalemlere ait enflasyon fark hesapları, herhangi bir şekildebaşka bir hesaba nakledildiği veya işletmeden çekildiği takdirde, bu işlemlerin yapıldığı dönemin kazancı ile ilişkilendirilmeksizin, bu dönemde vergiye tabi tutulacak. Ancak öz sermaye kalemlerine ait enflasyon fark hesapları kurumlar vergisi mükelleflerince sermaye ilave edilebilecek ve bu işlem, kar dağıtımı sayılmayacak.

SPK ve BDDK´nın yüksek enflasyon döneminde mali tabloların düzeltilmesine ilişkin düzenlemelerine göre 31 Aralık 2003 tarihli bilançolarını düzeltmek zorunda olan mükellefler, sözkonusu bilançolarını getirilen düzenleme uyarınca yeniden düzeltmeyebilecek. Yıllara yayılan inşaat ve onarma işlerine ait maliyet ve istihkak tutarları ile ilgili olarak 31 Aralık 2003 tarihinde oluşan düzeltme farkları, işin bitiminde karar-zarar tutarının tespitinde dikkate alınmayacak. 2004 yılı hesap döneminden itibaren ilk defa bilanço esasına geçenmükellefler de tasarıda öngörülen esaslara göre düzeltme yapacak.

YATIRIM İSTİSNALARINDA...
Tasarı ile Gelir Vergisi Kanununda öngörülen bir değişiklikle, yatırım istisnası uygulamasına, istisnaya konu iktisadi kıymete ilişkin harcamaların yapıldığı yılda başlanması ve indirilecek tutara ulaşılıncaya kadar devam edilmesi esası getiriliyor. Yatırım harcamalarının yapıldığı yıla ilişkin vergi matrahının tespitinde, kazancın yetersiz olması nedeniyle dikkate alınmayan istisna tutarı, izleyen dönemlerde, TEFE´de meydana gelen artış oranında artırılarak dikkate alınacak. Enflasyon düzeltmesi uygulanan dönemlerde, yatırım indirimi istisnası tutarının hesaplanmasında amortismana tabi iktisadi kıymetinaktife alındığı hesap dönemi sonundaki düzeltilmiş değeri esas alınacak. Ancak, iktisadi kıymetin aktife alındığı hesap döneminden önceki hesap dönemlerinde gerçekleşen harcamalar, gerçekleştirildikleri dönemsonundaki düzeltilmiş değerleri ile dikkate alınacak. İzleyen dönemlerde enflasyon düzeltmesi nedeniyle bu harcamalardan kaynaklananfarklar üzerinden yatırım indirimi istisnası hesaplanmayacak. Yatırım indirimi istisnası uygulamasını seçmiş olan mükellefler, bu tercihlerini 31 Aralık 2003 tarihine kadar değiştirebilecek.

Tercih değiştiren mükellefler, 24 Nisan 2003 tarihinden itibaren yaptıkları harcamalar için yatırım indirimi istisnasından yararlanabilecek. Tercihini değiştirmeyen mükellefler ise yatırım indirimi istisna tutarlarının tespitinde, enflasyon düzeltmesi uygulaması sonucu yatırım indiriminden yararlanan iktisadi kıymetlerle ilgili olarak oluşan düzeltme farklarını dikkate alamayacak. Yatırım indirimi istisnası tutarlarının tespitinde 1 Ocak 2004 tarihine kadar yapılan harcama tutarları, düzeltilmiş değerleri ile dikkate alınmayacak.

Yasa tasarısı, enflasyon düzeltmesine ilişkin hükümlerin yürürlüğegirmesi ile uygulama alanı kalmayan, stok değerlendirmesindeki, ´´son giren ilk çıkar´´ yöntemi ile vergi usul kanunu, gelir vergisi kanunu ve kurumlar vergisi kanununun bazı hükümleri yürürlükten kaldırılıyor. Tasarıda, enflasyon düzeltmesi konusunda Maliye Bakanlığı´na verilen yetkilere ilişkin hükmün, yasanın yayımı tarihinde, diğer hükümlerin ise 1 Ocak 2004´te yürürlüğe girmesi öngörülüyor.
Haberle ilgili daha fazlası:

BAKMADAN GEÇME!