EPİAŞ, piyasa birleşmeleriyle Avrupa’ya açılacak

Borsa İstanbul Magazine’e konuşan EPİAŞ Yönetim Kurulu Başkanı ve Genel Müdürü Hasan Hüseyin Savaş, önümüzdeki dönemde bölgesel bir borsa olma, uluslararası piyasalara açılma ve piyasa birleşmeleri yoluyla Avrupa enerji piyasalarına entegre olmayı doğal bir süreç olarak görüyor.

Dünyada hızla gelişen ve büyüyen uluslararası enerji piyasalarına uyum sağlamak ve iç piyasanın da ihtiyaçlarını gerektiği şekilde karşılayabilmek için daha etkin, daha şeffaf ve daha güvenilir bir enerji piyasası oluşturma hedefiyle kurulan Enerji Piyasaları İşletme Anonim Şirketi (EPİAŞ), bölgesel bir borsa olmayı hedefliyor. Borsa İstanbul Magazine’e konuşan EPİAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Hasan Hüseyin Savaş, 1 Eylül itibariyle faaliyete geçen borsanın hedefleri hakkında önemli açıklamalarda bulundu. Savaş, ülkemizde elektrik tüketiminin 2002’de 132,5 milyar kilovatsaat (kvs) seviyelerindeyken, bu oranın 2014’de 255,5 milyar kvs’e ulaştığına dikkat çekerek, 2023’te ise bu oranın yine yaklaşık 415 milyar kvs’e çıkmasının beklendiğine değiniyor. “Türkiye artan enerji talebiyle enerji ticareti alanında bölgesinde büyük bir pazardır.

Aynı zamanda enerji trafiğinin de kalbinde yer alıyor” diyen Savaş’a göre, Türkiye enerji ticareti hacmi potansiyelinin giderek artacağı bir ülke. Savaş, borsanın hedefleri hakkında şunları söylüyor: “Halihazırda Bulgaristan ve Yunanistan ile senkron paralel olarak enerji alışverişi devam etmektedir. Gürcistan ile “Back to Back” sistem üzerinden yine enerji alışverişi yapılmaktadır. Önümüzdeki dönemde ise bölgemizde oluşacak piyasa birleşmelerinde etkin rol üstlenmemiz kaçınılmazdır. Çünkü hem pazar büyüklüğü hem de bilgi birikimi açısından ülkemiz önemli avantajlara sahip. Örneğin, Bulgaristan Enerji Borsası (IBEX) yetkilileri piyasa işletimine dair tecrübelerin paylaşımıyla ilgili bizimle görüşmek istediler. Piyasa işletmecisi iki şirket olarak enerji ticareti alanında fikir alışverişi yapmak için 20 Kasım 2015 tarihinde bir araya geldik. Toplantıda, Bulgaristan’da yeni kurulacak olan Gün Öncesi Piyasası’na ilişkin tecrübelerimizi Bulgar yetkililerle paylaştık. Dolayısıyla önümüzdeki dönemde EPİAŞ’ın bölgesel bir borsa olması, uluslararası piyasalara açılması, market birleşmeleri yoluyla Avrupa enerji borsalarına entegre olması gayet doğal bir süreçtir. Biz bu anlayış çerçevesinde EPİAŞ olarak bölgede enerjinin buluşma noktası olma hedefiyle yolumuza devam ediyoruz.”

Hasan Hüseyin Savaş, Türkiye’nin enerji ticareti alanında ulusal ve uluslararası potansiyelini ortaya çıkararak, yerli ve yabancı yatırımcı için daha cazip piyasa şartlarını temin etmeyi, küresel enerji piyasalarıyla bütünleşmiş, bölgesel ve güçlü bir enerji piyasası oluşturmayı hedeflediklerini belirterek, “Önceliğimiz, işlettiğimiz ve mali uzlaştırmasını gerçekleştirdiğimiz piyasalarda katılımcıların faaliyetlerini fırsat eşitliği çerçevesinde yürütebilmesini sağlamak ve katılımcılar arasında oluşabilecek bilgi asimetrisinin önüne geçmektir” diyor. 

Piyasa işletmecisi olarak piyasanın sağlıklı çalışması için ana prensipleriniz nelerdir? 
EPİAŞ olarak piyasa işletiminde güvenilirlik ve şeffaflığın ana prensiplerimizin başında geldiğini söyleyebiliriz. Piyasanın ihtiyaçlarına göre hareket ediyoruz. Piyasanın ihtiyaçlarına uygun çözüm stratejileri geliştirmeyi amaçlıyoruz. Bu kapsamda da zaman zaman katılımcılar, enerji dernekleri, enerji danışmanlık şirketleri ve sektör temsilcileriyle bir araya geliyoruz. Güvenilirlik prensibi gereği de piyasa hassasiyetine uygun işletim gerçekleştirmeyi önemsiyoruz. Sistem, yazılım, donanım ve altyapı çalışmalarında yenilikçi ve etkin süreç yönetimi anlayışıyla hareket ediyoruz. Şeffaf bir piyasa işletimi için veri-analiz platformu kurarak katılımcıların ihtiyaç duyduğu bilgileri yayınlamayı ve öngörülebilirliği artırmayı hedefliyoruz. 

Veri ve analiz merkezi ve Şeffaflık Platformu hakkında bilgi verir misiniz? 
Şeffaflık Platformu, Enerji Piyasaları Düzenleme Kurulunun (EPDK) kararı gereği, piyasa oyuncularının organize toptan elek-trik piyasalarında yaptıkları alış verişlerde doğru kararlar verebilmeleri için ihtiyaç duydukları bilgilere erişebilmelerini temin etmek amacıyla oluşturulacak bir merkezi veri ve analiz platformudur. Kurulacak bu veri ve analiz platformu sayesinde piyasa oyuncuları işlem yaparken ihtiyaç duyacakları bilgiye daha şeffaf ve hızlı bir şekilde ulaşabileceklerdir. 
Böylece oluşan güven ve istikrar ortamı öngörülebilirliği artıracak ve buna paralel olarak işlem hacmi de artacaktır. 1. Şeffaflık Çalıştayı’nda, piyasa katılımcıları, enerji dernekleri, danışmanlık şirketleri ve sektörün tüm paydaşlarıyla bir araya gelerek sektörün ihtiyaç ve taleplerini dinledik. Çalıştay sonunda bu talepleri raporlaştırarak EPDK’ya sunduk. 

EPİAŞ’ın elektrik fiyatlarına nasıl bir etkisi olur? Fiyatlar ucuzlar mı? 
EPİAŞ ile oluşan piyasa ortamı müteşebbisler için yatırım noktasında güvence oluşturmakta ve yatırımcıları teşvik etmektedir. Yatırımların artması piyasada rekabeti arttıracak ve artan rekabet ise fiyatların düşmesinde etkili olacaktır fakat EPİAŞ olarak bizim elektrik fiyatlarını doğrudan ya da dolaylı olarak etki altına almamız söz konusu olamaz. Piyasada oluşan elektriğin referans fiyatı katılımcılarımızın sistemimize gönderdiği alış ve satış miktarları ve bunların uzlaştırılmasına göre otomatik olarak şekillenmektedir. Elektrik fiyatlarının düşük ya da yüksek çıkması katılımcıların verdikleri tekliflere göre şekillenmektedir. 

Enerji Borsası’nın bir sonraki aşamada doğalgaz, petrol ve farklı enerji kaynaklarının da yer aldığı bir kuruluş olması hedeflendiği belirtiliyor, bu konudaki planlar neler? 
Mevcut piyasada EPİAŞ şu an sadece elektrik alım satımının gerçekleştiği bir piyasayı yönetiyor. Önümüzdeki dönemde ise doğalgaz piyasası, petrol piyasası ve türevleriyle, karbon ticaretinin işlem gördüğü enerji piyasalarının işletimi de Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın (ETKB) iradesi ve EPDK’nın vermiş olduğu lisans çerçevesinde EPİAŞ tarafından gerçekleştirilecektir. EPİAŞ doğalgaz operasyonları birimi yönetici ve uzmanlarımız ETKB, BOTAŞ ve EPDK ile kurulması planlanan doğalgaz piyasasına ilişkin toplantılara katılarak koordineli hareket etmektedir. Bu kapsamda yönetici ve uzmanlarımız yurt içi ve yurt dışında çalışmalarını sürdürmektedir.

EPİAŞ’ta piyasa işlemleri nasıl oluyor? 
EPİAŞ’ta işlemler Gün Öncesi Piyasası (GÖP) ve Gün İçi Piyasasında (GİP) gerçekleşmektedir. EPİAŞ’ta 868 adet üretim, dağıtım ve tedarik lisansına sahip piyasa katılımcımız işlem yapabilmektedir. Öncelikle katılımcıların GÖP’e gönderdikleri alış ve satış yönlü teklifleri piyasa yönetim sistemi üzerinden EPİAŞ’a ulaştırılır. Teklifler sistem tarafından otomatik olarak eşleştirilerek bir gün sonrasının her bir saati için Piyasa Takas Fiyatı ( PTF) belirlenir. PTF saat 14:00 itibarı ile piyasa katılımcılarına duyurulur. GİP ise katılımcıların tekliflerini gün içinde saatlik olarak sisteme iletebildiği bir platformdur. GİP’e enerji teslim saatinden iki saat öncesine kadar teklifler iletilerek işlemler gerçekleştirilebilir. Örneğin; saat 20.00’dan önce saat 22.00 için teklif verilebilir. Böylece katılımcılar hem gün içinde oluşacak dengesizliklerini Gün İçi Piyasasında telafi imkânı bulacaklar hem de gün içinde sürekli olarak ticaret yapma imkanı elde edeceklerdir.

Uzlaştırma bölümünde ise GÖP ve GİP için saatlik bazda günlük mali uzlaştırmalar gerçekleştirilirken, Dengeleme Güç Piyasasında ise saatlik bazda aylık uzlaştırmalar yapılır. Piyasada oluşan dengesizliklerin uzlaştırmaları da yine uzlaştırma birimi tarafından hesaplanır. Ayrıca 868 katılımcıdan her birinin GÖP ve GİP’te işlem yapabilmeleri için EPİAŞ’a günlük teminat yatırma zorunlulukları bulunmaktadır.

(Borsa İstanbul Magazine 6. Sayı)