Çeyiz ve konut hesabı mı yoksa BES mi?
Güncelleme Tarihi:
Bireysel Emeklilik Sistemi (BES), yıllardır eleştirilerin hedefidir; ha keza 2017 yılında başlayan ve tüm çalışanların sisteme girmesini sağlayan otomatik katılım uygulaması da öyle. Kimileri, ‘fonların getirisi yok, birikimler eriyor’ diye şikayet eder, kimileri, ‘devlet katkısı var ama alamıyorsun’ diye eleştirir, kimileri de biraz daha ileri gidip, ‘bu sistem vatandaşın cebinden paraları alıp özel şirketlere aktarma sistemi’ diye yüklenir.
İşte Hürriyet Gazetesi yazarı Noyan Doğan'ın bugünkü yazısı...
Biz, ‘tasarrufa ihtiyacımız var, kurdaki ataklar, ekonomideki dalgalanmaların temel nedeni tasarruf eksikliğimiz, bu işin de tek yolu bireysel emeklilik’ dedikçe; argo tabiri ile ‘hadi oradan’ diyorlar.
ÇEYİZ-KONUT HESABI
Bunları niye anlattım; Merkez Bankası’nın, ‘Bireysel Tasarrufları Teşvik Edici Düzenlemeler Ne Kadar Etkili?’ başlıklı bir araştırması yayımlandı. Araştırmayı, Merkez Bankası Uzmanı Egemen Eroğlu ve Uzman Yardımcısı Merve Demirbaş Özbekler yapmış. Kamu destekli çeyiz, konut hesapları, otomatik BES ve altına dayalı menkul kıymet ihraçlarının hem mukayesesini yapmışlar hem de ülke tasarrufuna katkısını tespit etmişler. Bazı satır başlarını sizinle de paylaşayım. Konut hesabı da, çeyiz hesabı da 2016 yılında uygulamaya girdi. Konut ve çeyiz hesabı nedir, nasıl açılır konularına girmeyeceğim. TL olarak açılan bu hesaplara devlet katkısı oranı, birikim süresi ile orantılı olarak yüzde 10’dan başlıyor ve birikimin yüzde 25’ine kadar çıkıyor. Anlaşılacağı üzere bu üç sistemin ortak özelliği de devlet katkısı olması.
Araştırmaya göre, çeyiz ve konut hesabı bulunan kişi sayısı 36 bin ki, bunun 22 bin civarı çeyiz hesabı, kalan da konut hesabı sahipleri. Her iki hesapta toplam birikim ise 175 milyon TL düzeyinde. 2018 yılı aralık ayı itibarıyla konut hesaplarında 106 milyon TL, çeyiz hesaplarında ise 69 milyon TL birikim sağlanmış. Katılımcı başına ortalama birikim, çeyiz hesaplarında 3 bin TL, konut hesaplarında 7 bin TL seviyesinde.
İŞTE BES FARKI
Gelelim, otomatik BES’e. Araştırmada, otomatik katılımlı bireysel emeklilik sistemi, OKBES olarak adlandırılıyor. Yine araştırmaya göre; OKBES’te kalmayı tercih eden çalışan sayısının 2018 yılı Aralık ayı itibarıyla 5 milyon iken, sistem kapsamında oluşan fon tutarının 4,6 milyar TL seviyesinde olduğu belirtilerek; 2019 yılı Ocak ayında dahil edilecek çalışanlarla birlikte BES’te kalmayı tercih eden katılımcı sayısının 6-6,5 milyona ulaşabileceğine değiniliyor. Ve OKBES’in, cari açığın azaltılması ile emeklilikteki refah düzeyinin artırılmasını amaçlayan BES’e; orta vadede önemli katkı sağlayacağına araştırmada yer veriliyor. Araştırmanın en çarpıcı sonucu ise, 2016 yılının ikinci çeyreğinden itibaren tasarrufların artırılmasına yönelik politikaların katkısıyla otomatik katılımlı BES ile 4,6 milyar TL, altına dayalı menkul kıymet yatırımları ile 1,3 milyar TL, çeyiz ve konut hesapları ile 175 milyon TL olmak üzere yaklaşık 6,1 milyar TL tutarında tasarrufun ekonomiye kazandırılmış olması.
Özetle, üç sistem de 2 sene önce başlamış, konut ve çeyiz hesabındaki katılımcı sayısı 36 bin, birikim tutarı da 175 milyon lira olmuş ama otomatik BES’te bugün gelinen nokta, 5.2 milyon çalışan, 5.2 milyar fon tutarı. Gönüllü BES’i de hesaba katarsak bugün ülkede, 12 milyon kişi BES sayesinde tasarruf ediyor ve kişilerin toplam fon birikimi 100 milyar liraya yaklaşmış durumda. BES’i eleştirenlere ve ‘ne işe yarıyor’ diyenlere duyurulur.