5.7 milyon çalışanın BES’e girişi ertelendi

İşte Hürriyet gazetesi yazarı Noyan Doğan'ın bugünkü yazısı...

Hazine ve Maliye Bakanlığı çalışanları yakından ilgilendiren Bireysel Emeklilik Sistemine (BES) otomatik katılım uygulamasında değişiklik yaptı. Buna göre otomatik BES bir yıl ertelendi. 2017’de otomatik BES’ten ayrılan 5.7 milyon çalışanın 2019’un Nisan ayında işverenleri tarafından yeniden sisteme alınması gerekiyordu; yeni düzenleme ile 5.7 milyon çalışan 2020’ye kadar sisteme yeniden girecek. İsterlerse de sistemden çıkabilecek. 5 ila 9 çalışanı olan küçük işletmelerin 2019 Ocak sonuna kadar sisteme girişleri konusunda ise bir değişiklik yapılmadı. 2 milyon çalışan Ocak sonunda işverenleri tarafından otomatik BES’e dahil edilecek. Buna ek olarak yeni düzenleme ile özel sandıklarda çalışan 150 bine yakın kişi de sisteme girecek.

ÇALIŞANIN YÜZDE 70’İ ÇIKTI

Değişikliklerin detayına geçmeden önce otomatik BES’te bugüne kadar yaşananları bir hatırlayalım. 45 yaş altı çalışanları ilgilendiren otomatik BES, 2017’nin başında başladı ve 2019’un ocak sonuna kadar da 14 milyon çalışanın kademeli olarak sisteme girişi öngörüldü. 2017 başında 1000 ve üzeri istihdamı olan işletmelerdeki 2.4 milyon kişi, nisan ayında 250-1000 arası çalışanı olan özel sektör şirketlerindeki 2.5 milyon kişi ile kamuda çalışan 2.1 milyon memur, temmuz ayında ise 100-250 arası çalışanı olan şirketlerdeki 2.1 milyon kişi işverenleri tarafından otomatik BES’e dahil edildi. Böylece, 2017 yılında, 45 yaş altındaki 9.1 milyon çalışanın sisteme girişi sağlandı. Ancak bu çalışanların 3.5 milyonu sistemde kalmayı tercih ederken, 5.6 milyonu ise ayrıldı.

2018’in ocak ayında 50-100 arası çalışanı olan şirketler ile kamuda çalışan 1.3 milyon, temmuz ayında ise 10-49 arası çalışanı olan işyerlerindeki 1.6 milyon kişinin sisteme girişi yapıldı. Böylece, 2018’de, 2.9 milyon çalışan otomatik BES’e alındı, bunların 1.7 milyonu ayrılırken, 1.2 milyonu da sistemde kalmayı tercih etti. İki yıl içinde toplam 12 milyondan fazla çalışan işverenleri tarafından otomatik BES’e dahil edildi, bunların da 7 milyonu çıktı, 5 milyonu da halen sistemde ve tasarruf ediyor.

OCAK’TA MAAŞLARDAN KESİNTİ

019’un başında ise 5 ila 9 çalışanı olan küçük işletmelerde çalışanlar otomatik BES’e giriş yapacak. Bu kapsama giren 400 bin işletme var ve bu işletmelerde de 45 yaş altı çalışan sayısı 2 milyona yakın. İşte bu 2 milyon çalışan, işverenleri tarafından sisteme dahil edilecek. Ocak ayının sonunda çalışanların maaşlarından otomatik BES için kesinti yapılacak. Bu girişle birlikte 45 yaş altı çalışan 14 milyon kişi, iki yıl içinde BES ile tanışmış olacak. Dün yayımlanan yeni yönetmelik ile Ocak ayında sisteme gireceklere sandıklar da eklendi. Yönetmeliğe göre banka sandıkları, sigorta ve reasürans şirketleri ile ticaret ve sanayi odaları ile borsalar veya bunların teşkil ettikleri sandıkların iştirakçisi olan çalışanlar da ocak sonunda otomatik BES’e dahil edilecek. Aralarında Şekerbank, Yapı Kredi, Ziraat Bankası, Akbank, Garanti Bankası, Sınai Kalkınma Bankası, İş Bankası, Vakıflar Bankası, Halk Bankası gibi banka sandıklarının da bulunduğu 18 sandık, bu sandıklarda da aktif çalışan 150 bine yakın kişi bulunuyor. İşte bu 150 bin kişi de 2019 Ocak sonunda BES’e dahil edilecek.

BUNDAN SONRA NE OLACAK?

Peki, bundan sonra ne olacak? Otomatik katılım uygulaması sistemden ayrılanların, iki yılda bir tekrardan işverenleri tarafından sisteme dahil edilmesini öngörüyordu. Bu da şu anlama geliyordu; 2017 yılında BES’ten ayrılan çalışanlar 2019 yılında, 2018 yılında ayrılanlar ise 2020 yılında yeniden sisteme otomatik gireceklerdi. Bu girişler de 2019’un Nisan ayında olacaktı. Ancak Hazine ve Maliye Bakanlığı dün yayımladığı yönetmelikle bu konuda değişikliğe gitti ve bu süreyi 3 yıla çıkardı. Buna göre de daha önce işverenleri tarafından otomatik BES’e dahil edilmiş ancak cayma veya ayrılma hakkını kullanmış olan çalışanlar, 3 yıl içinde bir defalığına otomatik BES’e tekrar dahil edilecek. Hazine ve Maliye Bakanlığı bu süreyi isterse bir yıl azaltmaya ve 5 yıla kadar artırmaya yetkili olacak. 
Bu ne anlama geliyor? 2017 yılında kamuda çalışan memurlar da dahil 100-1000 arası çalışanı olan tüm özel sektör işyerlerindeki toplam 6 milyona yakın kişi sistemden ayrılmıştı; işte, kamu çalışanlarının da içinde bu 5.6 milyon kişi 2020’nin sonuna kadar işverenleri tarafından otomatik olarak yeniden sisteme alınacak. 2018’de sistemden çıkan 2.9 milyon çalışan da 2021 yılına kadar sisteme yeniden giriş yapacak.

NELER DEĞİŞTİ?

Daha önce işverenleri tarafından otomatik BES’e dahil edilmiş ancak çıkmış olanlar 3 yıl içinde bir defalığına olmak üzere otomatik BES’e tekrar dahil edilecek.

2017’de sistemden çıkanlar 2020’nin sonuna kadar, 2018’de çıkanlar ise 2021’nin sonuna kadar yeniden sisteme girecek.

Yeniden sisteme girenler isterlerse yeniden çıkabilecek.

Yeniden girişler bir kereliğine olacak ve artık otomatik BES’e giriş olmayacak.

2019’un Ocak ayında banka sandıkları, sigorta ve reasürans şirketleri ile ticaret ve sanayi odaları ile borsalar veya bunların teşkil ettikleri sandıkların iştirakçisi olan çalışanlar da otomatik BES’e dahil edilecek.

Bugüne kadar çalışanlarını sisteme dahil etmeyen işverenlere iki aylık süre tanındı.

İŞVERENE CEZAYA 2 AYLIK AF

Çalışanını otomatik BES’e dahil etmeyen işverenlere ceza gelecek. 2018’in temmuz ayında 10-49 arası çalışanı olan 132 bin işyerindeki 4.5 milyon kişinin işverenleri tarafından sisteme girişi yapılması gerekirken; 85 bin işletmede çalışan 1.6 milyon kişi BES’e girdi; 47 bin işletmedeki 2 milyon çalışan ise sisteme dahil edilmedi. Yani, işverenler kanunen zorunlu olmasına rağmen çalışanlarını sisteme sokmadı. Sene sonu olmasına rağmen halen de çalışanlar sisteme girmedi. Benzer bir durumun, 2019’un ocak ayında siteme girecek 5 ila 9 çalışanı olan küçük işletmelerde de yaşanması bekleniyor. Çalışanını sisteme sokmayarak, kanuni yükümlülüğünü yerine getirmeyen işverenlere ise cezai yaptırım uygulanacak. Ceza ise dahil etmediği her bir çalışan için 100 lira olacak. Cezayı ise Aile, Çalışma ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı uygulayacak. Yeni düzenleme ile Hazine ve Maliye Bakanlığı bu şekildeki işverenlere yeni bir hak daha tanıdı ve 2 ay içinde işverenler çalışanlarını sisteme dahil ettiklerinde herhangi bir cezai yaptırım ile karşılaşmayacak.

ASGARİ ÜCRETLE BİRLİKTE KESİNTİ DE ARTTI

Otomatik katılımda çalışanın, prime esas kazancının yani brüt ücretinin, yüzde 3’ü, işveren tarafından her aybaşı maaştan kesilip, emeklilik şirketine aktarılıyor. Ocak 2019 ila Aralık 2019 arasında asgari ücret brüt 2.558,40 lira, net ise 2.020,91 lira olarak belirlendi. Bu da 2019 yılında otomatik BES için kesilen tutarın arttığı anlamına göre. Yılbaşından itibaren maaşlardan brüt ücretin, yani 2.558,40 liranın, yüzde 3’ü kesilecek ki, bu da 76,7 lira demektir. Yeni yılla birlikte 5-9 çalışanı olan işletmelerdeki 2 milyon çalışanın Ocak sonunda maaşlarından 76,7 lira otomatik BES için kesilecek.