CHP İstanbul Milletvekili Umut Oran, resmi verilere göre ilk çeyrekte alınan teşvik belgesi sayısının geçen yıla göre yüzde 21, belgelerdeki toplam yatırım tutarının yüzde 28, öngörülen istihdamın da yüzde 18 düşüş gösterdiğini bildirdi. Oran, teşviğe rağmen yatırımlarda yaşanan şok gerilemeye ilişkin çalışmasını açıkladı. Ekonomi, iç siyaset ve dış politikada giderek artan istikrarsızlığın ülkede yatırım iklimini yok ettiği vurgulanan çalışmada, teşvikteki tabloyu rakamsal verilerle ortaya konuldu.
Resmi verilere göre ilk çeyrekte alınan teşvik belgesi sayısı geçen yıla göre yüzde 21, belgelerdeki toplam yatırım tutarı yüzde 28, öngörülen istihdam yüzde 18 düşüş gösterdi. Geçen yıl ilk çeyrekte alınan 1.303 yatırım teşvik belgesine karşın, bu sayı bu yıl aynı dönemde 1.025’te kaldı. Belgelerdeki yatırım tutarı 23.7 milyar liradan 17.1 milyara, öngörülen istihdam da 43 in 709 kişiden 35 bin 831 kişiye geriledi. Bu veriler yatırım eğilimindeki ciddi kırılmaya işaret ediyor.
Madencilik sektöründe düşüş yüzde 80’e yaklaştı
Teşvik belgesi bağlanan yatırımlardaki düşüş, özellikle madencilik sektöründe yüzde 80’e yaklaştı. Geçen yıl ilk çeyrekte madencilik yatırımları için 81 teşvik belgesi alınırken bu yıl sayı 49’a, bu belgelerdeki yatırım tutarı da 2.5 milyar liradan 530 milyon liraya geriledi. Geçen yıl teşvik belgesine bağlanan madencilik yatırımlarında 2 bin 393 kişilik istihdam öngörülürken, bu yıl bu sayı 1.200’de kaldı. Madencilik yatırımlarının durma noktasına gelmesinde yeni maden ruhsatı verme yetkisinin Başbakanlık iznine bağlanması etkili oldu.
Enerji imalatı da kan kaybediyor
İlk çeyrekte alınan teşvik belgesi sayısı tüm sektörlerde geriledi. Teşvik belgesine bağlanan yatırı m tutarında ise hizmetlerde düşük artış yaşanırken, diğer tüm sektörlerde düşüş yaşandı. Enerji sektörüne yönelik yatırım tutarı yüzde 38.7 düşüşle 4.9 milyar liraya, üretimi, istihdamı ve ihracatıyla ekonominin lokomotifi olan imalat sanayiine yönelik yatırımlar yüzde 25.2 düşüşle 6 milyar dolayına geriledi. Toplamda zaten çok düşük bir paya sahip olan tarım sektörüne yönelik teşvik belgesi alınan yatırım tutarı da yüzde 38.4 düşüşle 129 milyon lirada kaldı.
En yoksul 15 ile yatırım yarı yarıya azaldı
AKP’nin büyük iddialarla hazırladığı ve 19 Haziran 2012 itibariyle yürürlüğe giren yeni teşvik sisteminin “yıldızı” olacağı öne sürülen Ağrı, Ardahan, Batman, Bingöl, Bitlis, Diyarbakır, Hakkari, Iğdır, Kars, Mardin, Muş, Siirt, Şanlıurfa, Şırnak ve Van’ı kapsayan 6. Bölge’ye yönelik yatırımlar yarı yarıya azaldı. 6. Bölgeye yönelik sadece 122 yatırım için teşvik belgesi alınan ilk çeyrekte, kapsamdaki illerde yapılacak yatırımların tutarı yüzde 46 azalarak 1.2 milyar liraya geriledi. Geçen yıl ilk çeyrekte toplam yatırımların yüzde 9.1’ini alan bu bölgenin payı daha da düşerek yüzde 6’lara indi. Yatırımlarda en hızlı düşüş ise orta derecede gelişmiş illeri kapsayan 2. Bölgede yaşandı. Bu bölgeye yönelik yatırım tutarı yüzde 56 düşüşle 5.5 milyar liradan 2.5 milyara geriledi.
Yatırımlarda en büyük payı alan en gelişmiş 8 ili kapsayan 1.bölgenin payı daha da büyüyerek yüzde 35’i aştı. Buna göre gelişmişlik düzeyinde diğer 73 ilin kat kat ilerisinde bulunan 8 il, ülkedeki tüm yatırımların üçte birden fazlasını alıyor. Teşvik belgesine bağlanan yatırım tutarındaki azalma, ülkedeki “yatırım eğilimi”ndeki kırılmaya işaret ederken, TÜİK’in açıkladığı GSYH büyüme verileri ise ilk çeyrekte “gerçekleşen” yatırımlardaki sert düşüşü ortaya koyuyor.
Yatırım için siyasi istikrar şart
Ekonomi, iç siyasette ve dış politikada artan belirsizlik ve güven kaybı, yerli ve yabancı yatırımcının yatırım eğilimini baskılıyor. Kağıt üzerinde getirilen yatırım teşvikleri, ülkede siyasi ve makro ekonomik istikrar olmadığı için bir işe yaramıyor. Resmi verilere göre 3 milyona yaklaşan, gerçekte 5 milyonu aşan işsizler ordusu bulunan Türkiye’nin istihdam yaratmak, üretim ve tüketim dengesini kurabilmek, kalkınmak ve ilerlemek için şiddetle yatırıma ihtiyacı bulunuyor. Türkiye’nin, iç siyaset, dış politika ve ekonomide istikrara, insanların geleceğe güvenle bakacağı, yatırımcının önünü görebileceği bir ortama, bu koşulları tesis ederek “yatırım iklimi” yaratacak bir iktidara ihtiyacı bulunuyor.