Yaşar Kemal’in ‘sarı sıcak bir vaha’ diye tanımladığı Çukurova bu kez buz kesti. Dört gün boyunca süren zirai don, narenciye üretiminin yüzde 77’sini tek başına karşılayan üç ili vurdu. Adana’da limon, şeftali, patates; Mersin’de çilek ve domates; Hatay’da ise bu ürünlere ek olarak soğan, maydanoz ve biber büyük zarar gördü. Bölgedeki dört ziraat odası başkanı, zararın boyutlarını Hürriyet’e anlattı.
Adana’da zirai dondan en çok etkilenen ilçelerden Yüreğir’in Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan, “Ovada ekili karpuzda yüzde 50-60 oranında hasar var. Patatesteki verim kaybının yüzde 70’i bulduğunu tahmin ediyoruz. Erkenci şeftalilerin çoğu yandı, erkenci limonların da hemen hepsi gitti” dedi. Bu yıl ilk kez 3-4 ili kapsayan uzun süreli bir don yaşadıklarını anlatan Hatay Antakya Ziraat Odası Başkanı Mehmet Muzaffer Okay da, çiftçilerin arayıp ‘Bu nasıl bir afet, ne yapacağımızı şaşırdık’ dediğini aktardı. Mersin Anamur Ziraat Odası Başkanı Şeref Gümüş “Muzdaki kaybın netleşmesi için henüz erken ama çilekte yüzde 35-40 oranında kayıp yaşandı. Seralarda da ciddi hasar var” derken, özellikle patates ve sert çekirdekli narenciyede büyük hasar oluştuğunu dile getiren Seyhan Ziraat Odası Başkanı Yaşar Özkan ise bu durumun fiyatları yüzde 50-60 oranında yukarı çekeceğine işaret etti.
‘DON ZAMMI’ KAPIDA
Dört ziraat odası başkanının da aktardığına göre sahadaki hasar tespit çalışmaları 12 Mart’a kadar sürecek. Bu nedenle zirai donun tüm Çukurova’da ne kadarlık bir alanda etkili olduğu ve toplamda hangi ürünleri ne boyutta etkilediği henüz net olarak bilinmiyor. Paylaşılan oranlar ise çoğunlukla ilçe bazında, daha küçük çaplı etkilerin tahmini sonuçlarından ibaret. Çiftçilerin de arazilerinde oluşan zararı tespit edip tarım il müdürlüklerine ilettiğini anlatan başkanlar; bir hafta içinde zararın net boyutunun raporlarla açıklanacağını aktardılar. Ancak çiftçilerin arazilerini baz alan tahmini sonuçlar bile şimdiden hasarın boyutunu ortaya koyuyor. Bu nedenle don afetinden zarar gören çiftçilerin kredi borçlarının faizsiz ertelenmesini talep ediyorlar.
Yine, dört başkanın da öngörüsü, yaşanan zirai donun yarattığı olumsuzlukların ister istemez vatandaşa da yansıyacağı yönünde.
Rekoltede ve verimde yaşanan düşüşün fiyatları artıracağını söyleyen Seyhan Ziraat Odası Başkanı Yaşar Özkan, bu fiyat artışlarının özellikle narenciyede öne çıkacağını; yüzde 50-60 oranlarında ‘zirai don zammı’ yaşanacağını ifade etti.
‘KAVUN VE KARPUZU ÖNLEM KURTARDI’
Adana Yüreğir Ziraat Odası Başkanı Mehmet Akın Doğan’a göre, bu don daha geç yaşansaydı, bilanço daha ağır olacaktı. Bunu karpuz üzerinden anlatan Doğan, “Karpuzun yüzde 90’ı bundan sonra ekilecek. Yani bahsettiğim yüzde 60’ı bulan rekolte kaybı, karpuz üretimin yüzde 10’unu kapsıyor. Çünkü karpuz ve kavun ekecek çiftçiler hava durumunu takip ederek önlem aldı ve bu ekim işlemlerini erteledi. Bu nedenle bu iki üründeki hasar en aza indirildi” dedi.
TÜCCARDAN PATATES ZAMMI
Doğan, Adana’da ekili patatesin yüzde 70’e ulaşan boyutta verim kaybı yaşaması sonrası patates fiyatlarının il genelinde yükseldiği bilgisini verdi. “Ciddi bir verim kaybı yaşandığı için fiyatlar hemen yükseldi” diyen Doğan, “Bazı tüccarlar da ekim yapıyor. Patatesin piyasaya girmeyeceğini bildikleri için piyasaya daha az sürüyorlar” diye konuştu.
PORTAKALDA 100 TL ENDİŞESİ
Antakya Ziraat Odası Başkanı Mehmet Muzaffer Okay ise büyük arazilerde bir hafta içinde önlem almanın hem zaman hem maliyet açısından mümkün olmadığına dikkat çekti. Bu nedenle özellikle büyük arazilerdeki meyve sebzenin yandığını; bu sene mahsul alamayacaklarını söyleyen Okay, “Soğan, patates, sebzeler ve narenciyede ciddi sıkıntılar var. Domates, biber fideleri de yandı. Ağaçlardan bu yıl artık herhangi bir verim alamayız, bu yıl böyle biter. Bu da ister istemez fiyatlara etki edecektir. Portakal bu yıl 80-100 liradan aşağı olmaz diye düşünüyorum” dedi.
Okay’ın dikkat çektiği konulardan biri de zararın daha çok ‘ürün kümeleşme-sinin’ olduğu yerlerde yaşanmasıydı. Örneğin, sadece narenciye eken ve arazisi zirai don sonrası ciddi zarar gören çiftçinin hali daha kötü. Okay çiftçilerin kendisini arayıp ‘Ne yapacağımızı şaşırdık’ dediğini aktardı. Okay ayrıca, donun Hatay’daki buğdayın da uç kısımlarını yaktığı bilgisini verdi ancak bunun verimi düşürecek bir hasar olmayacağını ekledi.