Petrol için kılıçlar çekiliyor

Küresel ekonomilerdeki büyümenin yavaşlaması talepte düşüşe yol açarken, arz fazlasının devam etmesi, sanayi ve ulaşım sektörünün yakıt kullanımını azaltacak yeni teknolojilere yönelmesi düşüşün başlıca nedenlerinden.Uluslararası petrol şirketlerin çoğu yatırımlarını durdurdu. Dünyanın en büyük 60 petrol şirketinin piyasa değeri 265 milyar dolar azaldı. Hisse senedi piyasasında petrol fiyatların ile korelasyon son dönemde oldukça yüksek.

Arz ve talebin,fiyatı ve miktarı belirlediği yaklaşımından yola çıkarsak, büyümenin bir çok ülkede yavaşladığı günümüzde, petrol ve enerji talebinin düşeceğini söyleriz. Talebin azalması karşısında yapılacak hamle ise arzı aynı oranda azaltmaktır. Geçmişte OPEC fiyatlar düştüğü zaman arzı durdurma yada azaltma yoluna giderdi. Bu Suudi Arabistan liderliğinde yapılırdı. Pazar payını kaybetmek istemeyen Suudiler, bu sefer hiç hamle yapmadı.  OPEC tersine arzı artırdı. Yaptırımlar kalktıktan sonra İran’ın piyasaya mevcut 3 milyon varile ilaveten, 500 bin varil daha pompalayabilecek olması ve ABD’nin kaya petrolü çıkartarak yasak olan ihracatını başlatması fiyatları bu seviyelere getirdi. İran’ın 2022 yılına kadar 10 milyon varile çıkmak gibi bir düşüncesi olduğunu ancak mevcut siyasi ortamda bunun oldukça iyimser olduğunu söyleyelim.

Dünyadaki petrol rezervlerine baktığımızda Venezüella’nın global rezervlerin yüzde 17.5’ine sahip olduğunu bunu Suudi Arabistan,Kanada ve İran’ın izlediğini görüyoruz.

Fiyatlardaki bu düşüşün Suudi Arabistan’a yaradığını söylemekte fayda var. Son dönemde arzı durdurma yönünde toplantılar yapan OPEC üyelerinin Mart ayında yapacağı toplantıdan nasıl bir sonuç çıkacağı merak konusu. Venezüella petrol bakanı, toplantı için Katar, Rusya ve Suudi Arabistan ile anlaştıklarını söyledi. Büyük resimde ise Suudi Arabistan ve İran’ın böyle bir anlaşmaya yanaşmayacağını düşünüyorum. 

Venezüella çok kötü yönetilen, enflasyonu yüzde 100’ün üzerinde çıkmış, petrolünü çıkaramayan bir ülke konumunda. 50-60 dolar arası fiyatlardaVenezüella ve Rusya petrolden kâr edemez hale geliyor. Petrol üreten diğer ülkelerin başa baş değerlerine baktığımızda 60-70 dolarda  Kanada, Mısır, Nijerya, ABD ve Britanya petrol şirketleri, 40-50 dolar arasında fiyatlanırken Norveç ve Katar,20-30 dolar arasında ise İran ve Irak başa baş duruma geliyor. 10-20 dolar arasında bile başa başa gelebilen sadece iki ülke var Suudi Arabistan ve Kuveyt. Irak DAEŞ ile yaptığı savaş nedeniyle satabildiği kadar petrol satmalı. İran ise yasaktan önceki döneme döneme dönmeye çalışıyor. Suudi Arabistan ise ne kadar anlaşmaya sıcak baksa da onu çok fazla etkileyen bir durum yok. 2001 ve 2008 krizlerinde Rusya petrol arzını azaltacağını söylemiş fakat tam tersini yapmıştı. İran ile Suudi Arabistan’ın Yemen’de savaşta olduklarını da hatırlatalım.

Günümüzde dünya enerjisinde önde gelen üretici, tüketici ve diğer oyuncular şunlar; Enerji tüketimindeki liderler Çin ve Hindistan, üretimde ABD, Suudi Arabistan, İran, Rusya,  Avustralya ve Orta Asya.  Özellikle Venezuela, İran, Nijerya, Angola, Cezayir, Libya gibi üretimin kısılıp fiyatların artmasını savunan bir grup ile piyasaları petrole doyurup fiyatların 26 dolara kadar düşmesine neden olan Suudi Arabistan’nın başını çektiği Körfez ülkeleri arasında bir denge bulunması oldukça zor. Olası anlaşma beklentisi ile yükselişe geçen petrol fiyatlarındaki bu yükseliş kalıcı olması beklenmemeli. Anlaşma ihtimalinin yanı sıra yapılacak anlaşmanın sürdürülebilirliğide soru işareti.