Krizde %9.4 küçüldük cepten 807 dolar gitti

Tarihin en ağır ekonomik krizinin yaşandığı 2001`deki fakirleşmenin resmi netleşti. DİE, GSMH`nin geçen yıl yüzde 9.4 küçüldüğünü açıkladı.

Böylece Türkiye, geçen yıl İkinci Dünya Savaşı`ndan çıkış yılı olan 1945`ten bu yana en ağır yoksullaşmayı yaşadı. 2000`de 2 bin 967 dolar olan kişi başına GSMH, krizde 807 dolar azalarak 2 bin 160 dolara indi.

Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE), Türkiye Gayri Safi Milli Hasılasının (GSMH) geçen yıl yüzde 9.4 oranında küçüldüğünü açıkladı. Böylece Türkiye, geçen yıl İkinci Dünya Savaşı`ndan çıkış yılı olan 1945`ten bu yana geçen dönemdeki en ağır yoksullaşmayı yaşadı. Bundan önceki en yüksek oranlı küçülme yüzde 15.3`le 1945 yılında yaşanmıştı. Büyüme hızı geçen yılın dördüncü 3 aylık döneminde ise bir önceki yılın aynı dönemine göre eksi yüzde 12.3 olarak hesaplandı. Kişi başına GSMH değeri 2001`de yüzde 27.2`lik azalışla 2 bin 160 dolar olarak açıklandı. 2000`de 2 bin 967 dolar olan kişi başına GSMH, krizde 807 dolar azaldı.

DİE, 2001 yılı ve 2001 yılının dördüncü 3 aylık dönemine ilişkin GSMH sonuçlarını açıkladı. Buna göre, 2001 yılı üçer aylık dönemler toplamı olarak elde edilen GSMH değeri, cari fiyatlarla 179 katrilyon 480 trilyon 78 milyar lira olarak hesaplandı. Gelişme hızları ise cari fiyatlarla yüzde 42.9, sabit fiyatlarla eksi yüzde 9.4 oldu. GSMH dolar bazında ise geçen yıl cari fiyatlarla 148 milyar 166 milyon dolar olarak gerçekleşti.

EN HIZLI KÜÇÜLME

DİE`ye göre, geçen yıl, bir önceki yıla göre, ithalat vergisi yüzde 25.1, mali kuruluşlar yüzde 9.9, ticaret yüzde 9.4 oranında küçüldü. Sanayi sektöründeki gerileme ise yüzde 7.5 oranında gerçekleşti.

DİE`nin 2001 yılına ilişkin açıkladığı Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) rakamlarına göre, sabit fiyatlarla sektörel bazda Devlet Hizmetleri, Kar Amacı Olmayan Kuruluşlar ve Konut Sahipliği dışında, tüm sektörlerde küçülme yaşandı. Devlet Hizmetlerinde büyüme yüzde 1.5 olurken, Kár Amacı Olmayan Kuruluşlardaki büyüme oranı da yüzde 0.2 düzeyinde sonuçlandı. Konut sahipliğinde büyüme hızı ise yüzde 2.1 olarak gerçekleşti.

2001 yılının tamamında, en fazla küçülme ithalat vergisinin ardından yüzde 9.9 ile mali kuruluşlarda yaşanırken, yüzde 9.4 ile ticarette, 7.5 ile de sanayide kaydedildi.

Sektörler itibariyle büyüme hızlarına bakıldığında, Serbest Meslek ve Hizmetler sektöründeki küçülme yüzde 7.4, tarım sektöründe yüzde 6.1, İnşaat da yüzde 5.9 düzeyinde gerçekleşti. Ulaştırma ve Haberleşme sektöründe ise yüzde 4.9 oranında GErileme kaydedildi.

Sonuç olarak geçen yılın tamamında Sabit Fiyatlarla Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) yüzde 7.4, Gayri Safi Milli Hasıla (GSMH) da yüzde 9.4 oranında gerilemiş oldu.

TÜKETİM GERİLEDİ

Öte yandan, 2001 yılında, önceki yıla göre, sabit fiyatlarla Özel Nihai Tüketim Harcamaları yüzde 9, Devletin Nihai Tüketim Harcamaları ise yüzde 8.6 oranında geriledi.

Bu dönemde yine sabit fiyatlarla Gayri Safi Sabit Sermaye Oluşumu yüzde 31.7, Mal ve Hizmet İthalatı yüzde 24.8 oranında gerilerken, Malve Hizmet İhracatı da yüzde 7.4 oranında arttı.


Son çeyrekte küçülme hızlandı

GEÇEN yıl üç aylık dönemler itibariyle en yüksek oranlı küçülme, yüzde 12.3`le, ekim-kasım-aralık ayların kapsayan son çeyrekte yaşandı. IMF`den sağlanan yüklü finansal destekle uygulanan ekonomik programa rağmen son çeyrekteki küçülme oranı, krizin en yoğun günlerinin yaşandığı ikinci çeyrekteki oranın da üzerinde çıktı. Finansal krizin şubat ayında patlak vermesine bağlı olarak ocak-şubat-mart aylarını kapsayan ilk çeyrekteki küçülme yüzde 3.1 olurken, krizin tüm ekonomiye yayıldığı ikinci çeyrekte bu oran yüzde 12.1`e ulaşmış, üçüncü çeyrekte ise hız keserek yüzde 9`da kalmıştı.

Son çeyrekte tarım yüzde 13.6, sanayi yüzde 10.7, inşaat yüzde 3.6, ticaret yüzde 14.4, ulaştırma-haberleşme yüzde 3.7 küçüldü. Mali kuruluşlar sektöründe yüzde 14.2, serbest meslek ve hizmetlerde yüzde 10.4, ithalat vergisinde yüzde 28.4 daralma yaşandı. Anılan dönemde konut sahipliğinde yüzde 2, devlet hizmetlerinde ise yüzde 1 büyüme gerçekleşti. Son üç aylık dönemde sektörlerdeki bu gelişmeler sonucunda gayri safi yurt içi hasıla yüzde 10.4 küçülürken, GSMH`daki küçülme oranı yüzde 12.3`e ulaştı.