Mortgage`ın atardamarı kesildi

ABD hükümeti yeniden devreye girmeye hazırlanıyor

Bear Stearns iflas uçurumuna sürüklenirken devreye girerek  <ımg hspace="10" src="http://i.bigpara.com/i/55big/349konut888.jpg" align="right" vspace="5">hem bankayı hem de bu bankanın mortgage piyasalarına dayalı yatırımlarını elinde tutanları çöküşten kurtaran ABD hükümeti yeniden devreye girmeye hazırlanıyor.

REFERANS GAZETESİ

Ama bu kez işi hiç de kolay olmayacak. ABD`nin devlet desteği alan iki kredi kuruluşu Fannie Mae ile Freddie Mac, geçen hafta içinde 70 milyar dolara yakın sermaye artırmaları gerektiği yönündeki raporlar ve bir kaç gün içinde hisse senetlerinde yüzde 40`a yakın düşüş yaşamasının ardından devlet kontrolü altına girebilir. Cuma günü The New York Times tarafından ortaya atılan iddiaya göre ise George Bush hükümeti tıpkı Bear Stearns`de yaptığı gibi sorunu iki kuruluştan birini ya da ikisini birden kontrol altına alarak çözmeyi planlıyor.

Ancak bu kez işin ucunda tüm küresel ekonomi var. Çünkü Freddie Mac ve Fannie Mae`nin garanti verdiği tahviller dünyanın her yerinden her türlü finans kuruluşundan merkez bankasına ve bireysel yatırımcıya kadar dağılmış durumda. Yani bu iki şirketin iflası tüm küresel ekonomiyi sert bir viraja sürükleyebilir.
Üstelik devletin el koyması halinde iki şirketin de hisse değerleri tam anlamıyla pula döneceği gibi zararın tümü de vergi mükelleflerinin sırtına binecek. Bir anlamda ABD Merkez Bankası (FED) Başkanı Ben Bernanke ile Hazine Bakanı Henry Paulson, alacakları kararlar ile her zamankinden daha kritik bir adım atmış olacak. İki şirketin geleceğini kurtarırlarsa küresel ekonomiyi de ipin ucundan alacaklar.
 
5 trilyon dolarlık bir varlığı yönetiyor

Son aylarda 12 milyar dolar zarar yazan ve mortgage piyasasına dayalı 5 trilyon dolarlık tahvile garanti veren, hafta içinde hisse senetleri 1990`lı yılların başındaki seviyesine kadar düşen Fannie Mae ve Freddie Mac hafta ortasından beri piyasaları alarma geçirdi.

Mortgage krizinin pimini çeken yatırım bankası Bear Stearns, emlak piyasasına dayalı yatırımları yüzünden iflas eden iki hedge fonunun ardından uçurumun kenarına sürüklenmiş, ABD hükümeti ve FED`in de finansal desteği ile rakibi JP Morgan`a satılarak sektörden silinmekten kurtulmuştu. Ancak bu kez işler zannnedildiğinden çok daha karışık.

Uzmanlara göre iki şirketin batışı FED`in Bear Stearns`de altına girdiği 30 milyar dolarlık mortgage piyasasına dayalı yük kadar basit bir sonuçla noktalanmaz. Aynı zamanda dünyanın en büyük finans kuruluşları arasında yer alan Fannie Mae ile Freddie Mac`in yönettiği mortgage piyasasına dayalı varlıkların dünya çapındaki boyutu 5 trilyon doları buluyor. Hatta uzmanlara göre bu iki şirkette sorun çözülmezse tüm dünya ekonomileri bundan ciddi darbe alabilir.

Yani Fannie Mae ve Freddie Mac`in geleceği Bear Stearns gibi sadece ABD ekonomisini değil, küresel ekonominin tümünü ilgilendiriyor. Çünkü iki şirketin garanti verdiği 5 trilyon dolarlık mortgage tahvilleri sadece Wall Street`in ya da ABD`li yatırımcıların elinde değil. Dünya çapında sayısız finansal kurum, yabancı merkez bankaları ve dünyanın her yerinden yatırımcının elinde şu an iflas aşamasında olan iki şirketin garanti verdiği tahviller bulunuyor.

Devlet garantisine tekrar garanti vermek işe yaramaz

Freddie Mac ile Fannie Mae`ye ilişkin endişeler son bir kaç ayda had safhaya ulaşmış, kredi derecelendirme şirketi Standard&Poor`s (S&P) ise iki şirketin iflas etmesini beklediğini ve vergi mükelleflerinin üzerine 420 dolardan 1.1 trilyon dolarlık bir yük bindireceğini öngörmüştü. 1980`ler ile 1990`lı yıllarda yaşanan tasarruf ve kredi krizlerinde de verdi mükelleflerinin üzerine bugünün hesaplamalarıyla 250 milyar dolarlık bir yük binmişti.

Her iki şirketin de hisseleri hafta boyunca geriledi ve perşembe günü 1991 yılından bu yanaki en düşük seviyesine ulaştı. Bu nedenle şirketler sermaye artırımına gidemiyor. Freddie Mac hisseleri yüzde 22 gerileyerek 8 dolara, Fannie Mae hisseleri de yüzde 13,8 gerileyerek 13.20 dolara düştü.
 
Mart ayında hükümetin ve merkez bankasının devreye girerek kurtardığı Bear Stearns`den sonra ikinci kez ortalığı toplamak için kollarını sıvayan ABD hükümetinin gündeminde ise bu kuruluşlardan birini ya da ikisini birden devralmak var. Bir başka plan ise iki şirketin garanti verdiği trilyon dolarlık borçlara açık devlet garantisi verilmesi olarak gösteriliyor. Ancak bu nedenle devlet borçlarının ikiye katlanacağı düşünülerek bu plana çok sıcak yaklaşılmıyor. Üstelik zaten devlet desteği alan iki kurumun yeniden devlet tarafından desteklenmesinin çok da somut bir çözüm yaratmayacağı da aşikar.
 
Piyasadaki kredilerin yüzde 82`sini verdiler

7 Temmuz`da yatırım bankası Lehman Brothers`ın Fannie Mae`nin 46 milyar dolarlık, Freddie Mac`in ise 29 milyar dolarlık yeni sermaye artırımına ihtiyacı olduğuna yönelik yayınladığı raporun ardından gözler bu iki kuruma çevrilmişti. Devlet tarafından devralınması planlanan iki şirketin içinde bulundukları zor durumdan çıkmaları içinse daha önceden çeşitli uygulamalara gidilmişti.

İki şirkete de daha fazla mortgage kredisi vermeleri için izin verildiği gibi, bankaların Fannie Mae ve Freddie Mac tarafından garanti verilen tahvilleri almaları için konmuş olan limit de yükseltilmişti. Bush`un ekonomik teşvik planı içinde ise iki şirkete de ev kredilerine de yatırım yapmalarına izin verilmişti. Yaşanan mortgage krizi sonrası bir çok yatırım bankası ve mortgage kuruluşu verdikleri kredi miktarını azaltmış ya da kredi uygulamalarına daha sıkı kurallar getirmişti.

Buna karşın alınan tüm bu yeni kararlar Fannie Mae ile Freddie Mac`in bol keseden mortgage kredisi dağıtmasına neden olmuştu. Ocak ayı sonu itibariyle ABD`de verilen mortgage kredilerinin yüzde 82`si bu iki şirketten çıktı. Bu oran 2007`nin ikinci yarısında yüzde 46`ydı. Kongre`nin iki şirketin de mortgage limitini daha önceki 417 bin dolardan 729 bin dolara kadar çıkarması bu patlamada etkili oldu.