‘Ucuza yaşama’yı öğrendik

Araştırmacılar Zirvesi`nde, ‘‘2000-2003 Döneminde Hane Halkı Tüketimindeki Kaymanın Analizi’’ni yapan Doç. Dr. Güntaç Özler, ‘‘Son krizde halk kahramanca çarşı pazar dolaşıp ucuz olanı buldu ve aldı. Böylece hem kendi hayat standartını korudu hem de tüketimi kısmadı’’ dedi.

Araştırmacılar Derneği tarafından düzenlenen VII`inci Araştırma Zirvesi, izleri hala devam eden 2001 kriziyle ilgili yeni değerlendirmelere sahne oldu. Hilton Oteli`nde düzenlenen zirvenin konuşmacılarından Doç Dr. Güntaç Özler, ‘‘kriz sürecinde halkın tüketimi kısmadan ve hayat standardını koruyarak daha ucuza tüketmeyi öğrendiğini’’ söyledi.

‘‘2000-2003 Döneminde Hane Halkı Tüketimindeki Kaymanın Analizi’’ başlıklı bir sunum yapan Doç. Dr. Özler, ‘‘Son krizde halk kahramanca çarşı pazar dolaşıp ucuz olanı buldu ve aldı. Böylece hem kendi hayat standartını korudu hem de tüketimi kısmadı’’ dedi. Özler, vatndaşın bu davranışının önceki krizlerdekinden çok farklı olduğunu ve ekonomide krizden sonra olumlu yönde gerçekleşen yeniden yapılanma sürecinde de çok önemli katkı sağladığını savundu. Doç Dr. Güntaç Özler, şöyle konuştu:

‘‘Aslında Türkiye`nin tüketim harcamaları çok iyi izlenemiyor. Ancak mevcut verilere göre tüketim indeksi hálá 2000 yılının altında ama iyiye gidiyor. Hane Tüketim Harcamaları, TÜFE, TEFE ve benim oluşturduğum Miktar İndeksi üzerindeki incelemelerime göre; krizde hane halkı tüketime son vermedi. Bütçeyi daha makul fiyatlı ürünlere yönlendirdi. Bu da ekonominin yeniden yapılanmasına önemli katkı sağladı. Aslında kibarcası kaliteden kaçarak krizden çıktık. İthal ürünlere talep azaldı bunun yerine daha hesaplı ve ikame edebilen yerli ürünlere yönelim oldu. İnsanlar gerektiği kadar harcadılar ve artık yeni ücret sepetine göre tüketim yeniden inşaa ediliyor.’’

2003`teki iyileşmenin birçok kritere göre görüldüğünü belirten Özler, tüketim harcamalarındaki değişimlerin önemine işaret etti. Özler, 2000 yılını 100 kabul ederek Hane Tüketim Harcamaları`na bakıldığında 1999`da 92.0 olan indeksin 2000`de 103.8, 2001`de 90.2, 2002`de 92.6 ve 2003`te de 9 aylık dönemde 95.7 göründüğünü belirtti.

2001 krizinin etkisiyle Türkiye`de maliyetlerin aşağı çekilmiş olmasını büyük şans olarak değerlendiren Özler, rantla yaşama ve kazanma sürecinin kırıldığını ve bunun çok yararlı bir sonuç olduğunu anlattı. Özler maliyetlerdeki düşüşü de ‘‘Aslında ücret sepeti küçüldü, halk bu küçülmeye rıza gösterdi. Kurlar düşerken ihracatın bu kadar hızlı artması bazılarınca verimlilikle izah edilse de bence bu ücretlerin durumuyla ilgili’’ diye değerlendiri ve şöyle devam ettt:

‘‘Eğer çok büyük bir enayilik olmazsa ben önümüzdeki 10 yıl içinde bir kriz olmasına ihtimal vermiyorum.’’

Krizde vatandaş ne yaptı

Tüketimini azaltmadı, ikáme yaptı.

Çarşı pazar dolaşıp ucuzu buldu, aldı.

Böylece hayat standartını sürdürdü.

Bütçesine göre hesap yapmayı öğrendi

İthal ve lüks tüketmedi

Yüksek ücretler dönemi kapandı.

Ücret sepeti küçülenler harcamayı da yeniden planladı.

Dipteki alışkın çıktı kriz zengini eritti

Kraizde en çok gelir düzeyinde en üstteki yüzde 20`lik dilimin darbe yediğini söyleyen Doç. Dr. Güntaç Özler, ‘‘2001 krizi bu yönüyle de öncekilerden çok farklıydı. En üstteki yüzde 20 vuruldu ve büyük tırpan yedi, aşağıdakiler zaten neredeyseler orda kaldılar. Piyasada genel bir daralma olduysa bu da zaten o en üst yüzde 20`lik dilimin gelirindeki daralmadan kaynaklandı’’ dedi. Özler, son açıklanan gelir dağılımı verilerindeki düzelme eğiliminin de en üst gelir diliminin darbe yemesinden kaynaklandığını belirtti.