Gelişen piyasalarda gıda pahalandı

Hedge fonlar gibi bol paralı yatırımcılar, resesyon sürecindeki ABD`nin hisse senetleri ve tahvil piyasasından umudu kesince tarımsal emtia 2008`in yeni güvenli limanı olarak lanse edilmeye başlandı.

REFERANS GAZETESİ

Çünkü son 3 yıl içinde Avrupa`nın en iyi şirketlerinin izlendiği FTSE endeksi bile tarımsal emtialar kadar getiri sağlamadı. Ancak işler gelişmekte olan piyasalar için aynı şekilde iyi gitmiyor. Gıda şirketleri en büyük girdileri olan tarımsal emtia fiyatlarının maliyetini nihai üreticiye yansıtmaya başladı. Hal böyle olunca perakende gıda fiyatları son 30 yıl içindeki en hızlı yıllık artışını yaşıyor. Gelişmekte olan piyasalar ise enflasyonu körükleyen gıda fiyatındaki patlama karşısında çok eski ve aslında bir o kadar da zararlı bir uygulamaya gitmeye başladı: Fiyat kontrolü. Rusya`dan Venezüela`ya kadar gelişmekte olan ülke hükümetleri gıda ürünlerinde fiyat artırımını devlet iznine tabi tutmaya başladı.
 
Domuz fiyatını devlet belirliyor

Geçen ay Çin, domuz ve yumurta gibi köy ürünlerinde fiyat artırılmadan önce devlet izni alınmasını şart koştu. Zaten izin isteyenlere de izin verilmedi, bir anlamda fiyat kontrolü yapılmaya başlandı.

Tayland da aynı kararı, noodle olarak bilinen ince makarnalar ile yemek yağları için aldı. Rusya`da ise ekmek, yumurta ve sütte fiyat kontrollerine gidiliyor. Meksika tortillaların, Venezüela ise süt ve şekerin fiyatlarını kontrol etmeye başladı. Meksika, Pakistan ve Endonezya`da yüksek gıda fiyatları yüzünden insanlar sokaklara taşmış, protestolar yapılmıştı. Çin`de ise geçen sene sonlarında 3 müşteri süpermarkette yemek yağı izdihamında hayatını kaybetmişti.

Tüm bu olanlar karşısında hükümetler fiyatlama yetkisini üreticinin elinden almayı çözüm olarak görüyor. Ancak uzmanlara göre fiyat kontrolü tıpkı 1970`lerde ABD`nin yaşadığı gibi ters tepebilir ve serbest fiyatlamaya geçildiğinde anormal fiyat artışları yaşanabilir. Bu da aslında kurtulunmak istenen enflasyonu orta vadede daha da körükleyebilir.

Karaborsa riski taşıyor

Referans`a konuşan 4Cast gelişen piyasalar analisti Nicholas Kennedy`e göre gıda fiyatlarındaki artışı fiyat kontrollerine giderek yavaşlatmaya çalışmak hiçbir zaman doğru bir yöntem olmadı.
 
Bu yöntem çok nadir işe yarar diyen Kennedy, fiyat kontrollerinin uygulandığı ülkelerde ürünlerin karaborsasının ortaya çıkabileceği yönünde uyarıyor. The Wall Street Journal`da yer alan bir habere göre ise önde gelen gelişmekte olan piyasalarda yıllık gıda enflasyonu oranı yüzde 11`e kadar yükselmiş durumda. Bank of America`nın verilerine göre bu oran 2006 yılında yüzde 4,5`ti. Singapur`da enflasyon aralık ayında son 25 yılın en yüksek seviyesine çıktı. Ancak devlet tarafından artan fiyatların ve enflasyonun önüne geçmek için uygulanan gıda fiyatı kontrolleri daha fazla ülkede yayılmaya başlarsa yarardan çok zarar getirebilir. Ekonomistlere göre gıda fiyatlarında kontrol stoklamayı teşvik edeceği için piyasada tedarik sıkıntısı yaratabilir.
 
Tarımsal emtia fiyatı hedge fonların başını döndürüyor

Hem ABD hem de gelişen piyasalardaki enflasyon artışının temelinde gıda ve tarımsal emtia fiyatlarındaki artış yatıyor. Tarımsal emtianın pahalanması ise hem mısırdan üretilen alternatif yakıt etanol gibi yeni pazarların ortaya çıkması hem de spekülatif alımları ile bilinen hedge fon gibi yatırım fonlarının ABD`deki resesyon karşısında yeni güvenli liman arayışına girmesinden kaynaklanıyor.

Son dönemde mısır, buğday, tahıl, soya fasülyesi ve pirinç gibi tarımsal emtiaya olan talepteki artış son 30 yılın en yüksek seviyesine ulaştı. Uluslararası Hububat Konseyi`nin son raporuna göre ise 2007-2008 döneminde dünya mısır tüketiminin 770 milyon tonla rekor kırması bekleniyor. Bu talep artışının sebebi ise tarımsal ürünlerin birçok hisse senedi piyasasından çok daha iyi getiriler sağlaması. Son üç yıl içinde Avrupa`nın en iyi şirketlerinin izlendiği FTSE endeksi yüzde 36,6 getiri sağlarken tarımsal emtialar aynı vadede yüzde 55,3`lük bir kazanç sağladı. Hatta yatırım bankası Morgan Stanley geçen haftalarda yatırımcılarına tarımsal emtianın 2008`in resesyon geçirmez yatırım aracı olacağı şeklinde bir not geçti.