Enerji diplomasisi yeniden kızıştı
Türkiye ile İran arasında doğalgaz alanında çok yönlü işbirliğini öngören ön mutabakat, bu iki ülkenin yanı sıra doğalgazda tümüyle Rusya`ya bağımlı olmaktan rahatsızlık duyan Avrupa Birliği`ne (AB) yeni ufuklar açarken, ABD anlaşmadan rahatsızlık duyduğunu açıkladı. ABD Büyükelçiliği sözcüsü Kathryn Schallow, ABD`nin İran ile yapılan her türlü işbirliğine karşı olduğunu belirterek, Hazar havzasındaki doğalgazın İran güzergâhı yerine başka güzergâhlardan Batılı pazarlara ulaştırılmasını istediklerini söyledi.
Türkiye, Türkmen doğalgazını İran ve Türkiye üzerinden Avrupa`ya ulaştırma çabalarında hafta sonunda önemli bir ilerleme sağladı. Enerji Bakanı Hilmi Güler ile İran Petrol Bakanı Kazım Veziri Hamaney arasında cuma gecesi imzalanan mutabakat zaptı hem Türkmen doğalgazının İran üzerinden Türkiye`ye ve buradan da Avrupaya naklinin, hem de İran doğalgazının Türkiye üzerinden Avrupa pazarına ulaşmasının önünü açacak. Mutabakat zaptına göre, doğalgaz taşınmasının yanı sıra İran`ın 14 trilyon metreküplük rezerve sahip Güney Pars bölgesindeki doğalgaz sahalarından üçü de `ihalesiz olarak` Türkiye`ye verilecek. Türkiye adına Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) önce bu sahalarda yatırım yaparak sahaları geliştirecek. Çıkarılan doğalgazdan İran`ın payı verildikten sonra kalan gaz, Türkiye`nin tüketiminde kullanılmak üzere getirilecek. Üretilecek gazın bir kısmı da Nabucco hattından Avrupa`ya nakledilecek. Bu şekilde gerçekleştirilecek üretimin, Türkiye`nin mevcut tüketiminin yarısına yakın bir seviyede, yıllık 20 milyar metreküp olacağı bildiriliyor.
İmzalanan mutabakatla İran, Türkmenistan doğalgazının kendi topraklarından Türkiye`ye transit geçişine ilk defa vize vermiş oldu. Rusya`nın Bulgaristan ve Yunanistan ile geçtiğimiz günlerde yaptığı Güney Akım anlaşmasıyla tehlikeye girdiği iddia edilen Nabucco projesi de, ihtiyaç duyduğu doğalgaza kavuşacak.
Hamaney: Önemli adım
İran Petrol Bakanı Hamaney, IRNA ajansına yaptığı açıklamada, iki ülke arasında enerji alanında bugüne kadar anlaşma sağlanamadığını hatırlattı. Hamaney, ancak şimdi petrol ve gaz konusunda iki ülkenin büyük adım attığını ve İran`ın Türkiye`den Avrupa`ya doğalgaz göndermesi konusunda anlaştıklarını söyledi. Hamaney, İran doğalgazının Avrupa`ya taşınması için kurulacak boru hattına iki ülkenin eşit oranda ortak olacağını belirtirken, İran`ın Asaluye kentindeki Güney Paris doğalgaz havzasını geliştirme projesine Türkiye`nin katılması ve bu konuda işbirliğinin geliştirilmesi için mutabakata vardıklarını ifade etti.
Buna göre Türkiye, İran ve Türkmenistan`dan ilk etapta yıllık 30 milyar metreküp doğalgaz alacak ve bunu Avrupa`ya ihraç edecek. Böylece, Türkiye`nin doğusundaki üretici ülkeler ile batısındaki Avrupa ülkeleri arasında doğalgaz naklini öngören Nabucco projesinin ihtiyacı olan doğalgaz da karşılanmış olacak.
Türkiye ile İran arasında sağlanan mutabakat hem Türkiye ve İran, hem de doğalgazda büyük ölçüde Rusya`ya bağımlı olmaktan rahatsızlık duyan Avrupa`ya kazanç sağlayacak. Türkiye bu anlaşmayla, Nabucco projesinin ihtiyaç duyduğu doğalgazı İran ve Türkmenistan`dan temin ederek hem enerji koridoru olma konusundaki iddiasını güçlendirecek, hem de Nabucco`ya işlerlik sağlayacak. Türkiye ayrıca, Rusya`ya bağımlılığını azaltacak ve arz güvenliğini artıracak.
İran ise projeden hem ekonomik, hem siyasi kazanç sağlayacak. İran`ın en önemli ekonomik kazancı olan doğalgazı Avrupa`ya doğrudan ulaştıracak. İran`dan gaz almaya başlayacak AB`nin, nükleer faaliyetleri nedeniyle ABD`nin İran`a uyguladığı ekonomik yaptırımlardan desteğini çekmesi sonucunu doğurması da söz konusu. AB ise Rusya`ya bağımlı olduğu doğalgazda önemli bir alternatife kavuşacak.
Türkiye ile İran arasında varılan mutabakatın, Türkmenistan doğalgazını Kazakistan üzerinden Avrupa`ya taşıma konusunda kısa bir süre önce bu ülke liderleriyle anlaşma imzalayan Rusya Devlet Başkanı Putin`i rahatsız ettiği tahmin ediliyordu. Ancak, anlaşmaya ilk tepki Rusya`dan değil, ABD`den geldi.
ABD`den sert eleştiri
ABD`nin Ankara Büyükelçiliği sözcüsü Kathryn Schallow, İran`a yatırım yapılmasına ve İran`la herhangi bir şekilde işbirliğine gidilmesine karşı olduklarını söyledi. İran`ın BM Güvenlik Konseyi ve Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı kararlarına rağmen nükleer faaliyetlerine devam ettiğini öne süren Schallow, Bu şartlarda İran`a enerji konusunda güvenmek akıllıca görünmüyor dedi.
ABD`nin Türkiye ile Hazar geçişli enerji projeleri üzerinde işbirliğini sürdürdüğünü kaydeden Schallow, Avrupa`ya İran dışındaki kaynak ve rotalardan gaz tedariki için çalıştıklarını ifade etti.
Mutabakat uyarınca, İran doğalgazı için 2 bin kilometre boru hattı döşenmesi gerekiyor.
Tüketimin yüzde 5`i
Uzmanlar, Nabucco hattından ise orta vadede yıllık 30 milyar metreküp gaz naklinin planlandığını dile getirdi. Bir uzman, Avrupa yılda 550-600 milyar metreküp doğalgaz tüketiyor. Önümüzdeki 10 yılda bu rakamın 750 milyar metreküpü bulacak. Nabucco`dan yılda 30 milyar metreküp gaz nakledilmesi, Avrupa ihtiyacının sadece yüzde 5`inin Türkiye üzerinden karşılanması anlamına gelir dedi.
Aynı uzman Nabucco`nun bir başka projenin alternatifi gibi gösterilmesinin ya da Avrupa`yı Rusya`ya bağımlılıktan kurtaracağını söylemenin doğru olmadığını vurguladı.
`Kararımızı kendimiz vereceğiz`
Başbakan Tayyip Erdoğan önceki gün bir televizyon programında Rusya ve ABD`nin anlaşmaya tavrını değerlendirdi. Erdoğan, Rusya, ABD nasıl kendi kararını kendisi veriyorsa, Türkiye de kendi kararını kendisi verecektir. Bu noktada, `Şu ne der, bu ne der` bizi ilgilendirmiyor. Bizim buna ihtiyacımız var. Kararımızı kendimiz vereceğiz, biz kendi göbeğimizi kendimiz keseriz, birilerine kestirmeyiz diye konuştu.
`Kimseyi dinlemeyiz`
Enerji Bakanlığı`ndan üst düzey bir yetkili, bu anlaşmanın ABD ve Rusya`ya karşı bir hareket olmadığını belirterek, Rusya ile enerji alanında yeni işbirliği arayışlarının olduğunu söyledi.
İran`la anlaşırken kimseyi dinlemeyiz diyen Dışişleri Bakanı Abdullah Gül ise, İran`la enerji anlaşması yapmak için uzun süredir uğraşıyorduk. Ortada gizli bir durum yok. Anlaşma, BM Güvenlik Konseyi`nin İran`a yönelik yaptırımlarının ihlali anlamına da gelmez. Türkiye`nin çıkarı söz konusu olduğunda kimseyi dinlemeyiz dedi.
