Devlet işçi atıyor özel sektör alıyor

İstanbul Sanayi Odası`nın ‘Türkiye’nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması-2002` sonuçları, devletin küçüldüğünü, özel sektörün öne çıktığını ortaya koydu. ‘500 Büyük’teki 30 kamu kuruluşu 2002`de 38 bin 903 kişiyi işten çıkardı, 470 özel sektör şirketi 20 bin 385 kişiyi işe aldı.

İSTANBUL Sanayi Odası (İSO), 2002 yılında üretimden satışları esas alarak yaptığı ‘‘Türkiye`nin En Büyük 500 Sanayi Kuruluşu Araştırması’’na göre geçen yıl devlet şirketleri işçi çıkardı, özel sektör ise yeni istihdama yöneldi.

Araştırmada ilk 500 içine giren 30 kamu şirketindeki personel çıkarmaları nedeniyle 500 büyük sanayi kuruluşunda çalışanların sayısının yüzde 4.1 azaldığı buna karşılık listedeki 470 sanayi kuruluşunun personel sayısının yüzde 5 oranında arttığı belirtildi. İSO YÖnetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, bu iki sonucun da sevindirici olduğunu belirterek, ‘‘Yıllardır kamunun küçülmesini ve kalkınmanın özel sektör eliyle yapılması gerektiğini söylüyoruz. Bu veriler bunun ilk işaretleridir. Tabii ki daha çok üretim ve yatırım yapabilmeliyiz ve işsizliğe daha süratli çözüm bulmalıyız’’ dedi.

‘‘500 Büyük Sanayi Kuruluşu’’ içinde kamu kuruluşlarında çalışan sayısı 2001 yılında 178 bin 5 kişiyken bu rakam 2002`de 139 bin 102 kişiye geriledi. İlk 500 listesindeki kamu şirketlerinden 38 bin 903 kişi işten çıkarılmış oldu. Özel sektör sanayi kuruluşlarında çalışanların sayısı ise 2001`de 348 bin 309 kişiyken 2002`de 368 bin 694 kişiye yükseldi. 500 büyük içindeki 470 özel sektör şirketi 2002`de 20 bin 385 yeni personel aldı.

TÜPRAŞ YİNE ZİRVEDE
‘‘İSO 500 Büyük Sanayi Kuruluşu’’ sıralamasında birinciliği son yıllarda olduğu gibi yine Tüpraş aldı. Tüpraş, 6 katrilyon 858.6 trilyon liralık üretimden satış ile birinci oldu. Tüpraş`ı 3.2 katrilyon liralık üretimden satışlar ile Elektrik Üretim A.Ş (EÜAŞ) izlerken, üçüncü sırada 1.5 katrilyon lira ile Arçelik yer aldı.

Arçelik böylece, geçen dönemin birincisi Tofaş`tan özel sektör liderliğini devraldı. Özel sektörün ikinci sırasında da 1 katrilyon 437 trilyon 619 milyar 393 milyon lira ile Vestel A.Ş. yer aldı. Tofaş ise 1 katrilyon 410 trilyon 444 milyar 991 milyon lira ile üçüncü oldu.

İHRACATTA VESTEL
Vestel, 2002 yılını 783 milyon 806 bin dolar ile ihracat şampiyonu olarak tamamladı. 2001`in ihracat birincisi Tofaş, 711 milyon 286 bin dolar ile ikinci olurken, yine bir otomobil fabrikası olan Oyak Renault ikinci sıradan üçüncü sıraya geriledi. Oyak Renault`un ihracatı 688 milyon 567 bin dolar olarak gerçekleşti. İhracatta ilk 10`a Toyota ve Ford Otomotiv de girerken, 4 otomotiv ana üreticisinin ihracat toplamı 2.1 milyar doları aştı. Kárlılıkta ise Türkiye Petrolleri A.O. 525 trilyon 523 milyar 362 milyon lira ile birinciliğini korudu.

Hürriyet ‘500 Büyük’te 58’inci sektöründe açık ara birinci

İstanbul Sanayi Odası`nın ‘‘500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması’’ Hürriyet`in büyüklüğünü bir kez daha ortaya koydu. Hürriyet Gazetecilik, 269.5 trilyon liralık üretimden satış ile ‘‘500 Büyük Sanayi Kuruluşu’’ sıralamasında 58`inci oldu. Hürriyet, sektörel bazda yapılan sıralamada ise geçmiş yıllarda olduğu gibi sektörünün en büyüğü ünvanını korudu. Hürriyet sektöründe açıkara birinci sırada yeralırken, Hürriyet dışında sektör sıralamasına girmeyi başaran tek gazete konumundaki Milliyet ise 12`nci oldu.

En büyük 10 özel şirketin 5`i Koç`tan

KOÇ Topluluğu, Türkiye`nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu sıralamasında 19 şirketi ile yeraldı. Koç`un 5 şirketi ise En Büyük Özel Sektör Kuruluşları sıralamasında ilk 10 arasına girmeyi başardı. Arçelik 1.5 katrilyon lirayı aşan üretimden satışla özel kuruluşlar arasında lider oldu. Tofaş 1.4 katrilyon ile üçüncü, Aygaz 1.2 katrilyon ile altıncı, Beko 873 trilyon ile yedinci ve Ford Otomotiv 865 trilyon lirayla sekizinci sırada yer aldı.

Küçük: Too good to be true

İSO Yönetim Kurulu Başkanı Tanıl Küçük, 2002 yılındaki yüzde 7.8`lik büyümeye ve halen devam eden iyimser havaya rağmen, ekonomideki kırılganlığın hala sürdüğünü belirtti. Küçük, ‘‘Geçen yılki büyüme oranı Çin`den sonra en büyük orandı. Halen de hızlı büyüme devam ediyor. Gelişmeler o kadar iyi ki, İngilizce bir deyimle gerçek olamayacak kadar iyi, yani too good to be true’’ dedi. Küçük bu aşamada başta hükümet olmak üzere herkesin sorumluluk bilinciyle hareket etmesi gerektiğini belirterek şöyle konuştu:

‘‘Bu nispi iyileşmeyi kalıcı hale getirmek, yakaladığımız fırsatı iyi değerlendirmek ve beklenen kalıcı atılımı başlatmakta, hepimize tüm toplumsaz kesimlere büyük görev ve sorumluluk düşmektedir. Eğer beklenen reformlar yapılırsa bazı çevrelerin yıl sonuna doğru ya da 2004 için bekledikleri olumsuzluklar gerçekleşmez ve 2004`te kriz değil hepimizin özlediği beklediği yatırım patlaması yaşanır. Biz buna inanıyoruz.’’

Tanıl Küçük, 2002 yılı sonuçlarının bir bunalım yılı olan 2001`e göre daha iyi çıkmasının rehavete neden olmaması gerekdiğini kaydetti. Küçük, ‘‘Ekonomimizin hálá bıçak sırtı bir dengede ilerlediği gerçeğini göz ardı etmeyelim’’ dedi. Ekonomide bu şekilde ortaya çıkmış bir iyileşmenin kendiliğinden temel sorunlara çözüm getirmeyeceğini esas olanın iyileşmeyi kalıcı hale getirmek ve büyümeyi sürdürülebilir kılmak olduğunu belirtti.

Sanayide ‘faize yat kazan’ dönemi bitti

TÜRKİYE`nin ‘‘500 Büyük Sanayi Kuruluşu’’ listesinde yer alan firmaların, faiz tablosu 2002 yılında olumlu yönde değişmeye başladı. Önceki yıllarda faaliyet dışı gelirler kalemi çok yükselen sanayiciler 2002 yılında hem faiz gelirlerini, hem de faiz giderlerini azaltma olanağı buldu. 2001 yılında ödenen faizler kalemi yüzde 88.4 artan 500 firma, 2002`de bu konuda yüzde 55.7`lik gerileme yaşadı. Üretim dışı gelirler içindeki faiz gelirleri de 2001 yılında yüzde 3 iken 2002`de yüzde 1.6`ya geriledi. Faiz gelirleri, temerrütler, iştirak gelirleri, menkul ve gayrimenkul satışları, kambiyo karları gibi üretim dışı faaliyet gelirlerinin toplamsatışlara oranı da yüzde 8.7`den yüzde 5.8`e geriledi. Özel büyük kuruluşların net faiz ödemeleri 2001 yılında satışların yüzde 5.1`iyken bu oran 2002`de yüzde 1.8`e indi. 2002 yılında özel kesimde kısa vadeli borçlanma eğiliminde de önemli bir azalma meydana geldi. Özel kuruluşlar 2001`de varlıklarının yüzde 66.5`ini borçla finanse ediyordu. Bu oran 2002`de yüzde 61.2`ye geriledi.

2002 yılında, ‘‘500 Büyük Sanayi Kuruluşu’’nun çeşitli kriterlere göre performansları da hızlı artış kaydetti. Özel sektörün büyük sanayi kuruluşları ise daha da yüksek performanslarıyla dikkat çekti.

‘‘500 Büyük Sanayi Kuruluşu’’ kapsamındaki özel büyük sanayi kuruluşlarında 2002 yılında satışlar cari fiyatlarla yüzde 56.2, reel olarak ise yüzde 5.8 oranında arttı. Özel büyük sanayi kuruluşlarında brüt katma değer ise sabit fiyatlarla yüzde 27.3 oranında büyüdü. Özel büyük kuruluşların satış kárlılığı da yükseldi. 2001`de yüzde 1.3 olan satış kárlılığı 2002`de yüzde 5.1`e yükseldi. Ekonomik kárlılıkta ise yıllar sonra ilk kez küçük de olsa iyileşme yaşandı. ‘‘500 Büyük Sanayi Kuruluşu’’nun GSMH içindeki payı da yükselişe geçti. 2002`de bu kuruluşların GSMH`ye yaptıkları katkı yüzde 13.2`ye, toplam sanayi sektörüne katkıları yüzde 53.9`a ve imalat sanayiine katkıları da yüzde 62.7`ye yükseldi. 500 büyüğün ihracatı yüzde 14.1, özel sektör büyüklerinin ise yüzde 20.4 artış kaydetti.

Türkiye`de büyükler dünyada çok küçükler
İSO`nun Türkiye`nin 500 Büyük Sanayi Kuruluşu Araştırması`nda ABD Fortune 500 karşılaştırması da yapıldı. İSO-500`de toplam satışlarda ilk sıradaki Tüpraş`ın Fortune 500`de 326`ıncı sıraya girebileceğine dikkat çekildi.

2002 yılında Türkiye GSYİH`si ABD GSYİH`sinin yüzde 1.7`ü olabildi. İSO 500 büyük sıralamasında ilk sırada yer alan Tüpraş`ın GSYİH içindeki payı yüzde 2.81 iken, Fortune 500`ün ilk sırasında bulunan Wal-Mart Stores`un ABD GSYİH içindeki payı yüzde 2.37 oldu.

500 büyük işletmenin toplam satışları ise ABD 500`ün ilk sırasındaki Wal-Mart Stores`un satışlarının yüzde 27.17`sine ulaşabildi. Tüpraş`ın satışlarının Wal-Mart Stores`un satışları içindeki payı da sadece yüzde 2.07`de kaldı.